— Sao Ông lớn không nói từ khi còn ở Casal Maggiore? Tôi biết một
tên mật thám có thể bán cho tôi một tờ hộ chiếu rất hợp thức mà không đắt,
chỉ từ bốn mươi đến năm mươi francs thôi.
Một trong hai thủy thủ sinh trưởng trên hữu ngạn sông Pô, vì vậy
không cần hộ chiếu ra nước ngoài để đi Parme, nên nhận mang thư đi.
Ludovic biết chèo thuyền, tự hào bảo mình sẽ cùng chèo với anh thủy thủ
còn lại. Anh nói:
— Chúng ta sẽ gặp ở mạn dưới sông Pô nhiều thuyền vũ trang của
cảnh sát, tôi biết cách tránh nó.
Hơn mười lần, họ phải lẩn trốn vào giữa những đảo nhỏ xăm xắp mặt
nước mọc đầy liễu. Họ phải ba bận lên bộ để cho chiếc thuyền trống qua
mặt các thuyền cảnh sát. Thừa những lúc rỗi rãi dài đó, Ludovic đọc cho
Fabrice nghe nhiều bài thơ của anh. Tình cảm khá chân thật nhưng như mờ
nhạt đi vì cách phô diễn cho nên lại không đáng viết ra. Điều lạ là anh đánh
xe cũ ấy có những tình cảm và những cách nhìn nóng hổi và kỳ thú, nhưng
khi viết ra, anh lại hóa nên lạnh lùng và thông tục. Fabrice nghĩ thầm: “Thật
là trái với điều ta thấy trong xã hội. Ngày nay nói cái gì người ta cũng biết
cách nói duyên dáng, nhưng lòng người ta lại không có gì để nói cả”. Anh
nhận thấy chữa những lỗi chính tả trong các bài thơ cho Ludovic là cách
làm cho người đầy tớ trung thành ấy vui lòng nhất. Ludovic nói:
— Người ta cười tôi khi tôi cho mượn cuốn vở nhưng nếu Ông lớn hạ
cố kêu cho tôi viết từng chữ cái một các từ, thì bọn đố kị chỉ còn biết nói:
“Chính tả không làm nên thiên tài mà thôi”.
Tối ngày thứ ba Fabrice mới được lên bộ an toàn trong một rừng trăn,
còn cách Ponte Lago Oscuro một dặm. Cả ngày anh nấp trong một đám
ruộng gai, còn Ludovic thì đi trước đến Ferrare. Anh ta thuê một cái buồng
con của một người Do Thái nghèo, người này biết ngay là nếu kín miệng thì
có thể kiếm chác được. Buổi chiều vào lúc nhá nhem, Fabrice cưỡi một con
