TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 110

bạc.
Riêng trong vườn Toà Sứ và chung quanh dinh thự Ông Sứ , treo các loại
đèn bằng đồng , bóng đèn thắp gọi là đèn tempête giống như loại đèn của
thợ mỏ.
Các nhà giàu sang , đều thắp đèn dầu hoả. Nhưng thắp rất là hà tiện , vì giá
dầu đắt lắm - nó gần như là xa xí phẩm hồi 1910. Trong các gia đình người
Pháp cũng thắp đèn dầu hoả.
Xe máy ( xe đạp ) chưa có ở các tỉnh. Nhưng xe kéo đã có nhiều hơn trước,
hầu hết là xe bánh sắt. Đầu năm 1920, mới bắt đầu xuất hiện vài ba chiếc
xe kéo bánh cao sụ Người dùng xe này trước nhất là Quan Tuần-Vũ , rồi
đến các "Quan Tây". Chỉ có mỗi một mình quan Công Sứ là có chiếc xe hơi
(auto) mà thôi , xe kiểu Delahaye . Xe kéo của Quan Tuần-Vũ do một chú
lính kéo , chú mặc áo "kẹp nẹp", đội "nón gù", đi chưn không. Mỗi lần ông
Tuần đi đâu , chú lính kéo xe coi bộ cũng hãnh diện , không kém gì Quan ,
ra vẻ "ta đây là người tay chưn của cụ Lớn".
Lê văn Thanh đã sắm được chiếc xe bánh sắt. Kể ra , thầy Ký có dư tiền
sắm được chiếc xe bánh cao su , nhưng lúc đầu chàng còn e dè vì ngồi xe
bánh cao su , giống như quan Tuần-Vũ , sợ vô lễ với quan Tuần chăng ?
Nhưng đi làm việc ở Toà Sứ , ngồi trên xe kéo bánh sắt cũng đã được hãnh
diện lắm rồi. Chàng vẫn muốn làm cao hơn Trần anh Tuấn , thầy Phán đầu
toà mà ngày hai buổi vẫn lóc-cóc đi bộ , mang đôi giầy Hạ xập-xệ cũ mèm.
Ngoài xe kéo ra , không còn phương tiện lưu thông hoặc chuyên chở nào
khác. Thường dân đi xe kéo bánh sắt , các Quan Lớn đi xe kéo bánh cao su
. Tuy nói là thường dân , nhưng cũng chỉ có hạng thường dân khá giả , nhà
giàu hoặc các thầy Thông , thầy Ký , mới có tiền đi xe kéo bánh sắt. Còn
hầu hết nhân dân đại chúng đều đi bộ. Họ đi bộ từ làng này sang làng khác ,
từ huyện này sang huyện kia , từ tỉnh này sang tỉnh nọ. Họ leo đèo vượt
núi, lội bến băng sông , đầu đội nón lá, chưn đi không , dưới trời nắng
chang-chang , hoặc trong đêm khuya mờ-mịt.
Mỗi kỳ nghỉ hè , người ta thấy những đám thanh thiếu niên học sinh trọ học
ở tỉnh trở về quê nhà cách xa hàng 40,50 cây số.
Vài ba ngày sau buổi học cuối cùng , thường là những đêm rằm , trăng sáng