TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 130

đến hết tháng Giêng , còn hầu khắp các nơi hết Tết là hết cờ bạc. Các bộ
bài được gói cất kỹ lưỡng trong tủ , và ai nấy lo làm ăn.
Học trò cũng thế. Hết nghỉ Tết , bắt đầu học trở lại , phần nhiều học sinh lo
học , không đánh bài nữa. Dù có muốn chơi cũng không dám chơi, vì bài
học và bài làm rất nhiều , đâu có thì giờ rảnh rang nữa.
Trừ một thiểu số lười biếng , phần nhiều là con nhà giàu , được cha mẹ
cưng , còn hầu hết học sinh thời trước đều chăm chỉ học tập , sợ thầy phạt ,
và lo tranh đua với chúng bạn. Học không thuộc bài , bị thầy cho zéro trong
sổ điểm , là một cái nhục lớn cho người học trò , đối với bạn bè trong lớp.
Học trò thuở trước biết tự trọng , do đó mà biết cố gắng.
Xã hội Việt Nam từ 1910 đến 1950 không có hạng thanh niên lêu lỏng ,
truỵ lạc , quá nhiều như ngày nay. Chính ở hai đô thị xa hoa rộn rịp nhất là
Saigon , Hà Nội , số thanh niên trác táng cũng không có bao nhiêu. Hoạ
chăng chỉ là một thiểu số con nhà giàu , mà cha mẹ để cho ăn chơi tự do ;
bọn công tử , công tôn xài phí hoang đường , cậy quyền , ỷ thế , có những
hành động ngang tàng mất dạy. Còn hầu hết thanh niên đều cố gắng học
hành thi cử , để kiếm công ăn việc làm. Tùy theo khả năng của mình , tất cả
đều được tiếp nhận trong các công sở , tư sở , nhà buôn , nhà máy , và các
ngành hoạt động khác trong xứ. Luân lý gia đình chặt chẽ , kỷ luật học
đường nghiêm khắc , chương trình học vấn điều hoà , có căn bản , và phong
độ chung của xã hội Việt Nam được lành mạnh , tốt đẹp , để bảo đảm cho
thanh thiếu niên Tiền-chiến một đời sống tinh thần và vật chất thăng bằng ,
không bê bối , không hỗn loạn.
Thanh niên 1920-1940, có lễ độ , không hỗn láo , không xấc-xược. Đối với
thầy họ không lỗ mãng , đối với bạn không lơ là , với mọi người trong xã
hội họ giữ được tư cách đứng đắn , gương mẫu của người học trò. Tuy học
chữ Tây , nhiễm văn minh vật chất của Âu Tây nhưng họ vẫn điều hoà
được cả hai tinh thần đông phương và tây phương. Nhờ đó họ đã xây dựng
một thế hệ trung bình , phấn chấn , không rụt rè thoái bộ , mà cũng không
hời-hợt , lăng nhăng.
Tuấn-em lớn lên giữa một xã hội mới đang phôi thai trong tiến bộ , hấp thụ
một dưỡng khí học đường lành mạnh , tinh khiết và mát dịu. Tinh thần