TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 185

Dọc đường , thỉnh thoảng có một vài cái “ Miểu cô hồn “ hoặc “ Am bà
Thánh Mẫu – không ai biết bà Thánh Mẫu nào ? -- Ở các khúc đường quẹo
nguy hiểm.
Nhiều khi ở dưới chân đèo , giữa rừng núi âm u . Ðến gần đấy , xe hơi nào
cũng đậu lại . Sốp phơ đốt giấy vàng bạc và đèn hương cúng lại vị Thần
linh . Các anh sốp phơ đã truyền miệng cho nhau rằng phai cúng lạy nơi
các am ấy để các “ ngài “ phù hộ cho xe tránh khỏi tai nạn dọc đường , như
xe rớt xuống hố , xe hư giữa đèo , hành khách bị cọp chụp v.v…
Hình như ( theo lời họ nói ) đã có những chiếc xe hơi qua đấy không chịu
cúng kiến à dâng hoa quả , lên đèo bị tai nạn luôn .
Văn minh khoa học và mê tín dị đoan vẫn dung hòa với nhau trong các
chuyến xe vận tải và xe đò dọc theo quan lộ …
Trước cặp mắt tò mò và ngơ ngác của Tuấn , thiếu niên 14 tuổi của nước
Việt năm 1924, thành phố mà cậu đến lần đầu tiên để tiếp tục việc học ,
cách xa tỉnh nhà trên 150 cây số , thật là hoàn toàn mới lạ .
Mới lạ, vì đây là một thành phố rộng lớn , ở ngay trên bãi biển . Mới lạ , vì
ở đây nhà cửa cao đẹp , đường phố rộng rãi , người qua lại đông đúc , xe
hơi chạy rần rần “ văn minh tiến bộ “ hơn ở tỉnh cũa cậu nhiều . Mới lạ , vì
ở đây cậu thấy đủ các hạng Tây Ðầm : Tây quan , Tây nhà buôn , Tây “ cò
“ , Tây “ cố đạo “ , Tây “ giáo sư “ , có đến ba bốn chục ông , chớ không
như ở tỉnh nhỏ của cậu chỉ có bốn năm ông quan Tây và vài ba bà Ðầm mà
thôi .
Dĩ nhiên , Tuấn còn là cậu học trò con nít , vẫn còn “ sợ “ các ông Tây ,
cũng như hầu hết học trò lúc bấy giờ . Cho đến đỗi , trong năm đầu , học
Ðệ-Nhất niên , thường gặp các ông Tây”cố đạo “ ( danh từ thông dụng thời
bấy giờ , để gọi các vị linh mục Gia Tô Giáo ) , Tuấn cũng không dám đến
gần .
Có thể nói rằng hầu hết thiếu niên Việt-Nam thế hệ 1924-25 , cùng lứa với
Tuấn đều có mặc cảm rằng người “ Tây “ khác hẳn người “ Ta “ về mọi
phương diện . Tuy đang học chữ Tây , nói tiếng tây đã khá thạo , viết chữ
tây đã hơi thông , các cậu học trò thời buổi ấy vẫn coi Tây là một giống
người xa lạ , mà các cậu còn e ngại , ngờ vực , chưa khứng làm quen.