TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 186

Tuấn lại nhận thấy rằng người Tây ở một khu riêng biệt , nhà cửa cao ráo ,
sang trọng , có vườn hoa đẹp , có xe hơi , có xẩm giữ con , có bồi , có bếp ,
có chó “ berger” . Ði ngoài đường ngó vào thấy có vẻ oai nghiêm lạ . Cả
thành phố lớn như thế , Tuấn không thấy được một nhà An-nam nào sang
trọng như nhà Tây .
Kể ra người Pháp sang xâm chiếm và cai trị xứ ta đã gần 40 năm rồi mà sự
cách biệt giữa Tây và Ta vẫn còn xa lắc xa lơ : cách biệt trong đơì sống
hang ngày , cách biệt trong các công cuộc hoạt động hành chánh , xã hội ,
kinh tế , thương mãi . Cách biệt cả trong phạm vi giáo dục nữa .
Tuấn để ý thấy rằng trường Tây để cho con Tây học riêng , và xây cất đẹp
hơn , một tòa nhà đồ sộ , kiến trúc nguy nga , giữa một khu vườn rộng , có
bồn cỏ , khóm hoa , ngay trên bãi biển . Trường An-Nam thì sơ sài , thấp lè
tè , xây trên một động cát khô khan gần chưn núi . Không những thế , ở
trường An-nam -- một truờng duy nhất học đến cấp bậc Cao Ðẳng Tiểu
Học ( Enseignement Primaire Supérieur ) – có 5 giáo sư An-nam tốt nghiệp
trường Cao đẳng Hà Nội và 5 giáo sư Pháp tốt nghiệp tương đương , bằng
Brevet Supérieur ở Pháp , mà sự giao thiệp Pháp-Việt hang ngày vẫn lơ là
gượng gạo . Giáo sư Pháp ít nói chuyện và ít giao du thân mật với giáo sư
Nam , trừ một đôi trường hợp hiếm hoi . Quen tính tò mò , Tuấn hay để ý
thấy trong các giờ chơi , thỉnh thoảng hai ba giáo sư Pháp đứng nói chuyện
vơí một vài giáo sư Nam độ 5, 10 phút , rồi Pháp lại cặp kè với Pháp , An-
nam bị bỏ rơi đi thơ thẩn trên hành lang , mỗi người một ngã không ai để ý
đến .
Tuy nhiên , nói như thế không phải là qủa quyết rằng giáo sư Pháp kiêu
căng , phách lối . Trái lại hầu hết giáo sư Pháp đều rất thương mến học trò ,
và rất vui vẻ với học trò hơn các giáo sư An-nam nữa !
Trừ một giáo sư Toán đáng ghét , còn bốn ông khác đều gây được lòng cảm
mến của toàn thể học sinh , Nhất là giáo sư Sử-Ký , mỗi khi ông giảng sử
Pháp là học trò nghe mê . Ông là người có chân trong hội Nhân quyền và
Dân quyền ở Paris , cho nên trong lúc giảng bài ông luôn luôn công kích
kịch liệt chế độ quân chủ thời Louis XVIvà không ngần ngại tuyên truyền
cho đám thiếu niên học sinh An Nam những tư tưởng của Cách mạng Pháp