TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 201

Vào khoảng 1937, có một cậu sinh viên trường Cao Đẳng Công Chính Hà
nội là một Hoàng tử Lào, nhân dịp nghỉ hè, đi nghỉ mát ở Nha Trang . Cậu
sinh viên Hoàng tử đến trọ tại "Khách sạn Cuối “ và được dịp làm quen với
cô Kỳ Nam, con gái ông chủ . Ðối với cậu Hoàng tử Lào lúc bấy giờ, lấy
được một “ tiểu thư Annam “ làm vợ là cả một vinh dự lớn lao .
Ðối với cô thiếu nữ lãng mạn ở Nha Trang, lấy một người chồng là Hoàng
tử, mặc dầu là Hoàng tử Lào, và không đẹp trai, cũng là một hạnh phúc
thần tiên . Thế là cuộc tình duyên thơ mộng đã kết cuộc bằng một đám cưới
vô cùng long trọng . Ðôi vợ chồng Việt – Lào đó hiện nay vẫn còn sống và
cậu sinh viên Hoàng Tử Lào lúc bấy giờ chính là Souvanna
Souphanouvong, lãnh tụ Pathet Lào hiện nay .
1924, nhiều tỉnh chưa có đèn điện, tuy là những thành phố lớn vào hạng ba,
hạng tư, ở toàn xứ An nam . Ðường phố vẫn còn thắp đèn acétylène cháy
nhờ hơi đá carbure, đựng trong một bình bằng đồng, lồng trong bốn mặt
kiếng, trên cột sắt sơn đen và chạm trổ rất đẹp . Thường có những con thằn
lằn to lớn không biết từ đâu bò lên trên mặt kiếng để đớp những con thiêu
thân . Hình bóng những con thằn lằn ấy ngã xiêng xuống mặt đường, lúc
hiện ra nằm dài trên đường lộ, lúc rút lại trong bóng tối, như những bóng
ma . Nhất là trong những đêm mưa gió và ở các ngã tư vắng vẻ những
“bóng ma" ấy thường làm cho những học trò nhút nhát ghê rợn không dám
đi qua.
Trừ ba thủ đô Saigon, Huế, Hà Nội, và các thị trấn quan trọng như Nam
Ðịnh, Hải Phòng, Vinh, Tourane, Cần Thơ, v.v…, còn hầu hết ở các thành
thị khác, đường phố không có tên, và không có số nhà . Dân chúng thường
gọi theo những tên địa phương mà không ai đặt ra nhưng moị người đều
biết, như : đường Lò Heo, đường Lò Vôi, đường Bờ Sông, đường Cống
Kiều, đường Nhà Thờ, đường Miễu Cô hồn v.v…
Tuy thế, trong mỗi tỉnh, đường nào ở đâu, nhà nào ở đâu, nhà ai, ở xóm
nào, mấy anh cu li xe kéo đều biết hết . Vì đường phố hãy còn ít, nhà cửa
chưa đông đúc, đất trống còn nhiều, kỹ nghệ chưa thành hình, thương mãi
của người An nam gần như không đáng kể .
Hầu hết các hiệu buôn bán lớn là của "các chú “, của “ Chà và “ của “ Ma la