TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 251

, in thật đẹp , chữ in màu sepia , mỗi trang bên trái bằng Pháp ngữ đối chiếu
với trang Quốc ngữ bên phải . Người dịch Pháp ngữ ra Quốc ngữ là một
nhà Nho An nam , ở Hà nội tên là Vũ Công Nghi .
Ngay nơi trang đầu quyển sách có hình ông Toàn quyền Alexandre Veranne
ở giữa , phía bên tay trái là ông phó Toàn quyền Pierre Pasquier, tay mặt là
“ vua Bảo Ðại “ , Hoàng đế Annam “ phía dưới tay trái là Vua Sisowath-
Monivong , Quốc vương Cao Miên , tay mặt là Vua Sisavangvong , Quốc
trưởng Ai Lao . Trang trong có hình vợ góa của của Khải Ðịnh , dưới đề
Pháp ngữ là “ S.M La Reine Douairière “ ( Bà Hoàng Thái Hậu ) một thiếu
phụ Huế , trạc 24 tuổi , nét mặt ngây ngô ,tóc quấn , đeo kiềng vàng , mặc
áo gấm thêu hoa .
Trong sách còn in nhiều thắng cảnh Ðông dương như Angkor Watt, Angkor
Thom ở Cao Miên , Tháp Chàm ở Qui nhơn , cửa Ngọ Môn Huế , Hồ Hoàn
Kiếm Hànội , nhà Hộ sinh Quảng Ngãi v.v…
Có điều lạ , là tuyệt nhiên không có một phong cảnh nào của Nam Kỳ và
không có hình của một nhân vật nào của Nam kỳ .
Trò Tuấn đọc hết cả quyển sách . Sách chia ra nhiều chưong , tóm tắt lại là
nói về Ðông dưong trước hồi Tây qua , so sánh với xứ Ðông dương năm
1925 , với tất cả những cái mà tác giả cho là “ văn minh tiến bộ” về các
phương diện học đường , y tế, canh nông . hỏa xa , công chánh , kỹ nghệ ,
thương mãi v.v…Và chương cuôí , kể công ơn của nước Pháp với các xứ
Ðông dương là vô lượng vô biên như trời như bể .
Mãi 10 năm sau , Tuấn ở Hà nội , được giao thiệp nhiều với các giới trí
thức và được dịp điều tra , mới biết rằng quyển L’Indochine d’hier et
d’aujourd’hui (Ðông dương ngày xưa và ngày nay ) của Cucherousset và
Vũ Công Nghi xuất bản năm 1925 do Phủ Toàn Quyền đặt mua trên
200.000 quyển để phát không cho tất cả các trường Trung học Ðông dương
, trường Cao đẳng Hà nội và các trại lính khố xanh , các Thầy Thông , Thầy
Phán các sở Nhà nước . Ðó là phương pháp tuyên truyền của Nhà Nước
Bảo Hộ để chống lại phong trào Ái quốc và Cách mạng do hai cụ Phan Bội
Châu và Phan Chu Trinh ở Hải ngoại về đã gây ra trong toàn thể quốc dân .
Quyển sách kia có mục đích gián tiếp nhắc nhở cho dân An nam những