TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 302

để công kích những trò mặc đồ Tây , mang giầy Tây -- nghĩa là gần hết cả
lớp , trừ năm ba đứa mà thôi , những đứa nhút nhát còn mang guốc , mặc áo
dài đen .
Ông đốc Tr. , giáo sư Lý hoá , không nói gì , nhưng hôm ấy ông cho điểm
gắt gao hơn thường lệ . Trò Tuấn được gọi lên bảng trả bài . Trò thuộc bài
vanh vách , trả lời không vấp một câu một chữ , đáng lẽ như mọi khi trò
được 9 điểm , hôm ấy chỉ được ông cho 6 điểm mà thôi . Tuấn đoán chừng
tại vì ông ghét bộ đồ tây của Tuấn nên ông trừ mất 3 điểm .Tất cả các trò
mặc đồ tây được gọi lên trả bài đều bị sụt điểm như thế .
Trái lại , trò Trân , lên bảng trả lời ấp úng , lại được ông giáo sư cho 8 điểm
-- chắc chắn tại vì trò vẫn bảo thủ cái áo dài “ trăng đầm “đen , và đi chân
không .
Ðại khái phản ứng của một số giáo sư An nam là thế trong lúc chính họ vẫn
mặc âu phục , may bằng vải serge bleu marine, hoặc bằng các tissus khác ,
toàn vải của Tây .
Giáo sư Pháp có những nhận xét công bằng và hợp lý hơn . Chính ông
Gabriel , giáo sư Kỷ hà học , là người khó chịu nhất , hay quạu nhất , thực
dân hạng nặng , mà vẫn tỏ ý tán thành học trò mặc đồ Tây .
Ông ghét trò Tuấn hơn ai hết , lúc nào cũng gườm gườm gọi Tuấn lên bảng
để hỏi những câu bắt bí về Géometrie plane , để rồi thưởng cho trò những
con zéro liên tiếp trong các giờ toán . Thế mà hôm đầu tiên Tuấn mặc đồ
Tây đi học , ông khen Tuấn một câu : "Hôm nay mầy mặc đồ âu phục , coi
cái mặt mày dễ thương hơn “. Ông chỉ hỏi Tuấn sơ sài về một định lý , rồi
cho Tuấn 8 điểm .
Nhưng quan trọng hơn cả là những nhận xét của ông Ðìa-réc-tơ Henri
Deydier. Ông không phản đối sự học trò mặc âu phục đi học , nhưng theo
một thông cáo bí mật của Toà Khâm Sứ Huế gửi cho ông Công Sứ Qui
Nhơn và chuyển đạt qua ông Ðìa thì sự học trò mặc Âu phục đồng loạt như
thế là một cuộc biều tình có tính cách chính trị . Ông Ðià đưa ra những lý
do sau đây :
-Không phải riêng học trò Qui Nhơn mà đây là một phong trào chung ở tất
cả các Trung học Bắc kỳ , Trung kỳ , Nam kỳ .