nhuần khá sâu đậm Văn Chương Học Thuật Pháp , nhưng phần khác lại
được sách báo cách mạng lén lút của các bậc chí sĩ Việt Nam nung đúc tinh
thần ái quốc , cách mạng chống Pháp , khiến cho tư tưởng thanh thiếu niên
của thế hệ 1925 luôn luôn bị dày vò xâu xé bởi hai ảnh hưởng chống chỏi
ấy .
Ai đời một học sinh trung học , ở các lớp Ðệ Tam , Ðệ Tứ Niên , đọc say
mê các kịch bằng thơ Alexandrius của Corneille, Racine , lại bắt chước làm
thơ Pháp theo kiểu đó để hô hào các lớp học sinh bãi khóa , hoặc để ủng hộ
cuộc bãi khóa của các trường khác . Thí dụ như dưới đây là mấy câu thơ
Alexandrius Pháp của trò Tuấn , cổ võ anh em học sinh trường Quốc học
Huế :
En avant mes amis ! Bravo les plus hauts coeurs !
Aimez sans faiblesse nos communes douleurs !
Sachons nous conduire en héros, en fils de braves !
Soyons des enfants fiers , mais pas de vils esclaves !
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ðó là những câu thơ tập tểnh của một " thi sĩ cỏ "áp dụng những niêm luât
Alexanderius mà cậu vừa học trong trường , và bây giờ mò mẫm cách diễn
tả những ý nghĩ say sưa nhiệt cuồng của tuổi trẻ .
Tưởng ghét người Pháp thì ghét cả tiếng Pháp mới hợp lý : hoặc là yêu văn
chương học thuật Pháp thì thân thiết với người Pháp , nhưng thực tế không
phải vậy . Trừ những kẻ có sẵn óc nô lệ quen nịnh hót Tây , cho đến cái gì
của Tây họ cũng khen ngợi cả , tôn thờ Tây như bậc thầy , bậc thánh , ngoài
ra , đại đa số thanh htiếu niên lãng mạn 1925, đa sầu đa cảm , đều chịu sự
trái ngược lạ lùng của hai phong độ trí thức chống chọi nhau : thích học
chữ Tây , thích nói tiếng Tây , mà lại ghét Tây , thù oán Tây đã đem ách nô
lệ tròng vào đầu cổ dân An nam .
Ðó là tâm lý chung của thế hệ thanh niên tây học của Nguyễn Thái Học ,
Ðặng Thái Mai , Phan Thanh , Võ Nguyên Giáp , Nguyễn An Ninh , Tạ
Thu Thâu …
Trò Tuấn 16 tuổi , học sinh Trung học , cũng bị hai ảnh hưởng trái ngược
chi phối các hoạt động văn hóa và chính trị mà Tuấn chỉ là một thiếu niên
