TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 429

- Hai, là Phật giáo như một thế giới riêng biệt, huyền mơ trong sương khói,
không trực tiếp liên quan gì đến Ðời Người. Phong trào Chấn Hưng Phật
Giáo có lẽ vì thế mà không được bành trướng sâu rộng trong xã hội.
Tuấn suy nghĩ về tình hình tổng quát của Nước Nhà, nhận thấy rằng sau
một cuộc chiến tranh, hay một biến cố rung rợn khủng khiếp như cuộc khởi
nghĩa đầy máu lửa của Việt Nam Quốc Dân Ðảng ở các tỉnh Bắc kỳ (người
Pháp Albert de Pouvourville có viết một quyển sách nói về đêm khởi nghĩa
ở Yên Bái, nhan đề là “ La nuit rouge de Yên Bái) và cuộc xử chém
Nguyễn Thái Học và 12 đồng chí, lòng người dân Việt Nam đâm ra chán
nản, tự nhiên quay về tìm Ðạo Từ Bi, Hỷ Xã để được yên tỉnh trong tâm
hồn.
Những người đến chùa lạy Phật, không có quan niệm chen đua với đời, nên
phong trào Chấn Hưng Phật Giáo chỉ có đôi chút nôn nao trong khung cảnh
lặng lẽ của Nhà Chùa, ít có tiếng vang xao động ngoài trần thế.
Phái thanh niên, cả nam lẫn nữ, ở Bắc kỳ cũng như ở Trung và Nam kỳ,
không những đã không tha thiết tham gia vào công cuộc trùng hưng Phật
học, mà trái lại họ còn hùa theo các phong trào lãng mạn vừa chớm nở, sau
1931.
Tuấn cũng theo sát những biến cố gây ra phong trào này. Nói đúng hơn, đây
là một cuộc phục hưng của phong trào lãng mạn (renaissance du courant
romantique de 1925).
1925, Tuấn còn học ở Qui Nhơn, mới 13 tuổi chưa biết gì, hãy còn là một
cậu học trò quê mùa, ngớ ngẩn, thì ở Hà Nội, trường Cao đẳng Ðông
Dương (Université Indochinois) - Ðại học “ lô can “ – đang đào tạo một lớp
sinh viên Tây học hoàn toàn theo ảnh hưởng văn học Pháp.
Một trong đám sinh viên trẻ tuổi ở lớp Sư Phạm, là Hoàng Ngọc Phách, có
viết một quyển tiểu thuyết nhan đề là “ Tố Tâm “. Ðó là quyển tiểu thuyết
lãng mạn đầu tiên, do nhà sách Nam Kỳ ở Bờ Hồ, xuất bản.
Trong lúc các sinh viên trường Cao đẳng Hà Nội được trọng vọng và phong
trào các cô
“tiểu thơ “ khuê các chỉ ham lấy chồng Cao đẳng được lan tràn trong giới
Nữ Lưu (Phi Cao đẳng bất thành phu phụ) thì tiểu thuyết Tố Tâm ra đời,