TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 67

với trường Quốc Học Huế, ở Hà Nội có trường Trung Học Bảo Hộ (
collège du Protectorat ) ở làng Bưởi nên thường gọi là trường Bưởi. Ở
Saigòn có trường trung học Chasseloup-Laubat.
Chế độ cai trị của người Pháp ở Bắc Kỳ không khác ở Trung Kỳ. Bắc kỳ
vẫn là đất của "Đại Nam Hoàng Đế" ( Empereur d Annam) mà kinh đô
chính thức là Huế, lại vừa là xứ Bảo Hộ ( Protectorat du Tonkin ) thuộc địa
của Pháp mà thủ đô là Hà Nội. Còn Nam Kỳ thì bị tách hẳn ra làm nhượng
địa của Pháp, không còn dính líu gì với ông Vua An Nam nữa, từ thời Tự
Đức năm thứ 20 ( 1867 ). Tuy nhiên, về chính trị và hành chính, có sự chia
xẻ ba kỳ riêng biệt như thế, nhưng đời sống xã hội, gia đình và luân lý của
toàn thể nhân dân Việt Nam, từ Bắc đến Nam, xét về tổng quát vẫn không
khác nhau bao nhiêu.
Riêng thành phố Saigòn tiếp nhận văn minh của Pháp trước tiên. Người
Pháp chiếm đóng, xây dựng thành phố, và củng cố vị trí nơi đây đã trên 40
năm về trước,và ảnh hưởng trực tiếp của họ đến các từng lớp dân chúng
được sậu rộng hơn, và đã tràn lan khắp "Đồng Nai Lục Tỉnh".
Thanh niên Việt Nam ở "Nam Kỳ" đã quen nếp sống mới của văn minh
Pháp cũng sớm hơn và bồng bột hơn, kể cả hai phương diện vật chất và tinh
thần.
Tuy thế, trong giai đoạn thiết lập cơ sở Đông Dương, từ đầu thế kỷ đến Đệ
nhất thế chiến 1914-18, trạng thái "văn minh tiến bộ" của Pháp ở ngay
Saigòn cũng chưa có gì đặc sắc lắm, hãy còn sơ sài, tạm bợ, không hơn bao
nhiêu đối với Bắc kỳ và Trung kỳ.
Mặc dầu người Pháp hết sức khoe khoang và quảng cáo cho Saigon "Hòn
Ngọc Viễn Đông" của họ "Perle d Extreme-Orient ", nhưng xét kỷ lại thì
Saigon cũng chỉ có đôi phần hào nhoáng lộng lẫy ngoài mặt mà thôi, với
một dân số không quá 70.000 người
(43.000 Việt nam, 20.000 ngoại kiều: Hoa, Ấn, Xiêm và 10.000 Pháp )
trong năm 1910.
Thanh niên Việt Nam ở Saigon hầu hết còn mặc đồ bà ba đen và đi chưn
không, xe máy chưa có nhiều. Gọi là xe máy, vì lần đầu tiên vào khoảng
1908-1909 dân chúng Saigon ngạc nhiên trông thấy một chiếc xe mảnh