mượn câu này để tả sự sợ-hãi quá đỗi.
Mắt tròn mắt dẹt – Thấy sự lạ, người lạ, cảnh lạ, người ta thường trố
mắt ra nhìn bởi thế mà nói mắt tròn mắt dẹt để tỏ ý ngạc-nhiên, kinh lạ.
Mật ngọt chết ruồi – Nghĩa đen : Vì mật ngọt nên làm con ruồi say
và chết, gián tiếp nói nếu cay đắng thì ruồi không việc gì. Nghĩa bóng câu
này muốn nói những người ăn nói ngọt ngào đường mật phỉnh-nịnh cái sở-
thích của mình là định làm hại mình, chớ không thật-thà mong cho mình
tốt. Coi câu đi tiếp sau câu trên, thì nghĩa càng sáng tỏ thêm « những nơi
cay đắng là nơi thật-thà ». Đại ý câu này khuyên người ta không nên nghe
lời nịnh hót.
Méo miệng đòi ăn xôi vò – Xôi vò là thứ xôi rời ra từng hột. Người
méo miệng mà ăn xôi vò, thì hột xôi rơi vãi mất hết. Câu này nghĩa bóng
nói người không biết phận đi đòi hỏi những điều mình không thể hưởng
được.
Miệng đọc ca tay đan lỗi – Ngày xưa cách đan lát, cũng như nhiều
việc khác, các cụ thường đặt thành ca cho dễ nhớ. Thí dụ như « cất tứ cất
nhì, thù thì đè ba » là ca đan phên, đan liếp, đan nong đan bồ theo kiểu «
nong đôi », nghĩa là cất hai nan một lượt. Miệng đọc ca tay đan lỗi, là
miệng tuy đọc ca rất thuộc mà tay vẫn đan lỗi nan không đúng lời ca. Câu
này nghĩa bóng nói : miệng nói một đàng, tay làm một nẻo, lời nói với việc
làm không đi đôi với nhau. Hoặc lý-thuyết không đi đôi với thực hành.
Một con ngựa đau cả tàu chê cỏ – Một con ngựa bị đau ốm không ăn
được cỏ thì cả tàu ngựa (cái máng để chứa thóc, cỏ cho cả chuồng ngựa ăn)
đều chê cỏ không ăn, ý nói loài vật cũng có tình đồng loại, thấy một con
đau thì cả đàn đều thương.
Một mặt người mười mặt của – Một mặt người quý gấp mười (hoặc
bằng mười) mặt của, ý nói của không quý bằng người. Vì « người làm nên
của, chứ của không làm nên người ».
Một giọt máu đào hơn ao nước lã – Người có họ với nhau là người
chung máu-mủ, chung một dòng máu, chung một huyết thống từ tổ-tiên để
