Người là vàng, của là ngãi – Ngãi tức là nghĩa nói trạnh đi. Nghĩa có
nghĩa ngay (chính-nghĩa), nghĩa cong (tà nghĩa hay ngụy-nghĩa), có nghĩa
quấy (phi nghĩa), có nghĩa hay (hữu nghĩa). Có cái nghĩa cả, có cái nghĩa
mọn, có nghĩa đáng kính có nghĩa đáng khinh. Người là vàng, nghĩa là
người ví như vàng, người bao giờ cũng quí hơn của. Của thì ví như nghĩa,
của quí hay không là còn tùy theo dùng vào chính nghĩa hay ngụy nghĩa,
kiếm được một cách hữu-nghĩa hay phi-nghĩa. Đại-ý câu này đề cao giá-trị
con người, ý nghĩa cũng na-ná câu : « một mặt người mười mặt của ».
Người làm nên của, của không làm nên người – Người đời thường
quí chuộng của cải thái-quá. Có của thường cất giấu đi một nơi không dám
dùng để mua bán tiêu pha, có khi những món tiêu-pha cần thiết cho sức
khỏe như ăn uống, thuốc thang, mà cũng tiếc. Như thế là coi thường con
người, quí của hơn người. Cho nên tục-ngữ có câu « người làm nên của,
của không làm nên người » (nghĩa là của cải tuy quí nhưng người ta có thể
làm ra, của cải nhiều đến đâu cũng không thể làm ra người được) để
khuyên những người bo-bo giữ của nên bỏ của ra tiêu-pha cho người được
khoẻ mạnh sung-sướng. Hà-tiện quá để người ốm chết, thì của cải dù nhiều
cũng không thể chuộc được mạng người.
Người sống đống vàng – Người ốm cốt thuốc thang chữa chạy cho
sống được là may, dù tốn kém bao nhiêu tiền của cũng không nên tiếc.
Người còn là của còn người chết là của hết, vì người làm nên của. Hễ người
sống được là tự nhiên rồi có cả một đống vàng. Câu này đại ý đề cao giá-trị
và sức làm việc của con người.
Nhà ngói cây mít – Người ta thường hiểu lầm là nhà ngói làm bằng
gỗ mít, hoặc nhà ngói có trồng cây mít. Thật ra không phải thế. Nhà ngói
cây mít tuy nói liền nhau, song là hai phần riêng biệt. Nhà ngói là nhà thì
làm nhà ngói hoặc nhà thì có nhà ngói nên làm, vì nhà ngói bền lâu chắc
chắn làm một lần thì trong bao nhiêu năm mới phải chữa. Cây mít là cây thì
trồng cây mít, hoặc cây thì có cây mít là nên trồng, vì mít trồng một lần thì
được ăn quả mãi trăm năm cây vẫn chưa cỗi. Nhà ngói cây mít thường dùng
để trỏ chung cái cơ-sở vững chắc của nhà giầu ở nhà quê (phú quê).
