nhất một người họ hàng và được người này giúp đỡ công việc. Một cuộc điều tra
của Sheldon (giám đốc bệnh viện Hoàng gia) kết luận một phần năm số người
già chịu cảnh cô đơn tới một mức độ sầu não làm nhức nhối lòng người, nhất là
đàn ông góa vợ, cô đơn hơn nhiều phụ nữ góa chồng. Trong số những người
sống một mình, gần 1/3 có bà con họ hàng ở cách dưới nửa dặm; 40% nhận là có
hạnh phúc nhờ có quan hệ tốt với con cái. Nhưng kết quả này không đáng tin
cậy. Một nhà điều tra khác, người Mỹ, nhận định có 92% người cao tuổi cho là
mình được con cái kính yêu; nhưng chỉ có 63% bảo là nói chung con cái yêu
mến và tôn trọng bố mẹ. Hình như trong nhiều câu trả lời này, có hiện tượng tự
dối lòng mình hay kiêu hãnh: người ta không muốn nhận là mình cô đơn hay
không được ai chăm sóc. Mặt khác, người ta nhận thấy đối với những người già
có khó khăn về kinh tế, quan hệ gia đình không có tác dụng nâng cao tinh thần.
Đối với những người khá giả, bạn bè có phần quan trọng hơn gia đình. Sự có
mặt của anh em trai, chị em gái, và họ hàng, ở tương đối gần gũi nhau, không
giúp cho cuộc sống người già. Chỉ có vợ (hay chồng) và con cái là quan trọng
đối với họ; ít ra hai vợ chồng có thể chịu đựng cảnh cô đơn. Đó là kết quả cuộc
điều tra gần đây của bác sĩ Bali-er và L.H. Sébillote ở quận XIII. Các cặp vợ
chồng, sống khép kín trong gia đình nhiều hơn những người sống một mình, do
góa vợ (hay chồng) hoặc độc thân. Sự gắn bó đối với nhau, thường mang tính
chất ghen tuông, gàn dở, độc đoán, khiến họ tạo nên bầu không khí trống rỗng
xung quanh mình. Theo một cuộc điều tra năm 1968 trong một quận đông dân ở
Paris
, cứ ba người già, thì có một không còn một quan hệ xã hội nào, không
bao giờ nhận thư
, không bao giờ có một cuộc thăm viếng, không còn quen
biết một ai hết.
Nhằm bảo vệ người già về vật chất và tinh thần, chống cảnh cô đơn và thiếu
thốn, người ta nghĩ tới chuyện xây dựng cho họ những khu nhà ở tập trung. Về
điểm này, ở châu Âu, có một sự tương phản nổi bật giữa các nước phía Bắc và
các nước phía Nam. Ở Pháp, Italia, hầu như chưa có gì được thực hiện. Ở Pháp,
những năm gần đây, C.N.R.O. có cho xây dựng vài khu nhà ở, ở gần các thành
phố lớn để người ở không cảm thấy bị lưu vong; khu thứ nhất được khánh thành
ở gần Bordeaux, tháng chạp 1964, chứa được khoảng một trăm người, khỏe
mạnh và không hoàn toàn khỏe mạnh. Sau đó, người ta xây tiếp năm hay sáu
khu nhà nữa, mỗi khu chứa được trung bình 120 người. Những người nghỉ hưu
tỏ ra hài lòng; họ chỉ phàn nàn là chỉ được giữ lại 10% số tiền của mình, còn nữa
phải trả tiền nhà và tiền ăn. Nhưng về định lượng, kết quả thu được còn nhỏ nhoi
