khai của các chính đảng cánh tả. Clémenceau không vui vẻ đón nhận kết
quả ấy. Pierre Miquel ghi nhận: “Clémenceau không có lối thoát
. Nghị
viện màu xanh đường chân trời mở đầu với sự thất vọng của phái
Clémenceau cánh tả”.
Ngày 8 tháng mười một, trong kỳ họp thứ nhất của Nghị viện mới,
ông xúc động đón tiếp các ứng cử viên đắc cử của Alsace và của Lorraine.
Ông được hoan hô. Nhưng ông không muốn tái ứng cử vào Thượng viện.
Ông 80 tuổi và mệt mỏi. Bạn hữu muốn ông ứng cử chức tổng thống. Ông
phản đối: “Họ muốn mình chết hay sao!” Từ một cuộc du lịch ở Luân Đôn
trở về, có lẽ do ảnh hưởng của Lloyd Goorge, ông nhận ứng cử, nhưng
không nhiệt tình, tới mức các địch thủ lên án ông khinh miệt Nghị viện. Là
người công khai chống Giáo hội, ông phản đối việc nước Pháp nối lại quan
hệ với Tòa thánh: tất cả những người Thiên chúa giáo đều phản đối ông; họ
liên minh với những người xã hội chủ nghĩa. Foch, Briand, Poincaré tổ
chức chiến dịch chống lại ông. Cuộc họp trù bị ngày hôm trước bầu cử,
dành đa số phiếu cho Deschanel. Ngày hôm sau, ông không có mặt và
tuyên bố nếu người ta cứ bỏ mặc và nếu ông được đa số phiếu, ông sẽ nhận
chức vụ. Buổi tối hôm ấy, ông nói ở Barrés: “Tôi còn có thể có ích. Nhưng
đối với tôi, như thế hay hơn. Tôi đã 80 tuổi. Người ta không biết điều đó.
Nhưng tôi tôi biết, và đôi khi một cách xót xa”. Ngày hôm sau, Deschanel
trúng cử.
Không phải ông chấp nhận “phải nghỉ hưu” không xót xa. Lòng kiêu
hãnh của ông bị tổn thương một cách sâu sắc. Ông về nghỉ ở Vandeé, trong
một ngôi nhà nhỏ, hẻo lánh ở bãi biển, và từ ấy, không đọc những gì người
ta viết về ông, dù là ngợi ca hay chỉ trích. Sức khỏe của ông thật kỳ lạ. Ông
đi thăm Ai Cập và tiến hành một cuộc du lịch cực kỳ mệt mỏi ở Ấn Độ;
nhưng khi trở về, tuyên bố: “Tôi cảm thấy trẻ trung hơn bao giờ hết”.
Alfred Capus viết: “Có thể nói trong quá trình già lão, ông tích lũy thêm
cuộc sống thay vì tiêu phí nó”. Nhưng tình hình chính trị làm ông đau lòng.
Ở Corse ở Sartène, ông phàn nàn trong một diễn từ là hiệp ước Versailles
không được thi hành trọn vẹn. Ông đau đớn vì sự rút lui của Mỹ, vì vấn đề
