Chẳng hạn. Mauriac viết trong Lôc-nôt ngày 28 tháng bảy 1953: “Đây là
cái lợi của tuổi già lão: người ta đã được biết đến, được bộc lộ từ lâu, nên ý
kiến dù sai, dù đúng, vẫn y nguyên, không làm thay đổi gì hết trong đầu óc
người ta”. Thời trẻ, ông không hề làm gì di lụy đến bản thân một cách công
khai. Cuộc xâm lược Ethiopie của bọn phát xít, cuộc nội chiến ở Tây Ban
Nha chỉ khiến ông thốt lên “một tiếng kêu nhỏ” − theo chính lời ông nói −
Thời kỳ đất nước bị chiếm đóng, ông viết quyển Cuốn Vở đen. Sau đó, ông
“ngủ lại”. Sau giải Nobel − ông nhận vào ngày xảy ra những vụ tàn sát ở
Casablanca -, tôi − theo lời ông viết − “được thức tỉnh khỏi trạng thái uể
oải, quyết tâm chịu liên lụy một lần nữa, và sau vụ tàn sát ở Casablanca, tấn
thảm kịch ở Marôc khiến tôi tiếp xúc trở lại với những người Thiên chúa
giáo trẻ tuổi: tôi lại trở thành anh chàng Mauriac trong Đường cày năm
1904, chàng Mauriac của người Basque và của cuộc chiến tranh Tây Ban
Nha: tờ Nước Pháp Magrep (France-Maghreb) ra đời. Ở một đoạn khác
khi trở lại thời kỳ này, ông viết: “Từ nay, tôi nhập cuộc”. Ông phản đối,
trong các bài báo những cuộc tra tấn ở Angiêri và dự các cuộc biểu tình.
Năm 1958, do khâm phục de Gaulle và có thể do mệt mỏi, ông thôi không
tham gia đấu tranh nữa.
Tự do và táo bạo trong các bài viết, Voltaire sống thận trọng, thường
như hai mặt. Chỉ về già ông mới tích cực tham gia đấu tranh chống tàn bạo
và bất công. 66 tuổi khi nghe phong thanh vụ Calas, ông làm hết sức mình
để nắm được tình hình. Ông đi đó đây để gặp những người có thể cung cấp
tin tức, ông hỏi những người trong gia đình. Sau khi nắm chắc sự việc, ông
hành động với những người quen thuộc. Năm 1762, ở tuổi 68, ông công bố
một văn bản làm xôn xao dư luận và cuối cùng buộc tòa án hủy án. Ông
chịu mọi phí tổn của thủ tục tố tụng. Ba năm sau, ông đứng về phía hai vợ
chồng Sirven, bị tố cáo ném con gái xuống giếng vì con gái muốn cải giáo;
nhưng thực ra, cô gái bị điên và đây là một vụ tự sát. Hai vợ chồng bỏ trốn,
để lại toàn bộ tài sản và bị hành hình theo kiểu hình nộm (exécuté en
effigie). Volgaire đấu tranh cho tới tận 1771 để phục quyền cho họ. Sau khi
kỵ sĩ de la Barre bị hành quyết, năm 1766, ông trải qua những ngày bị
