CHƯƠNG TÁM
MẤY VÍ DỤ VỀ TUỔI GIÀ
K
hi không phải là nạn nhân của những điều kiện kinh tế và sinh lý học
khiến họ rơi vào trạng thái kẻ bần tiện, thì người già, trải qua những sự tổn
thương của quá trình già lão, vẫn là con người trước kia: tuổi già phụ thuộc
phần lớn vào sự trưởng thành của họ. Thái độ cởi mở của Voltaire mang lại
cho ông một tuổi già tươi đẹp, mặc dù bị thương tật, trong lúc
Chateaubriand dành cho mình những ngày cuối cùng bi thảm. Tuy cả hai
đều bị đọa đày trong thịt da, nhưng Swift chán đời, còn Witman thì say mê
cuộc sống, và họ có những sự phản ứng rất khác nhau: những nỗi giận hờn
của người thứ nhất làm tăng thêm những nỗi đau đớn của ông, còn chủ
nghĩa lạc quan của người thứ hai giúp ông vượt qua thử thách. Tuy nhiên
không thể có công bằng tức thời. Bệnh tật, hoàn cảnh xã hội có thể làm hại
phần cuối của cuộc đời tích cực và khoan dung. Những sự lựa chọn trước
kia và những biến cố hiện nay giao thoa với nhau để mang tới cho mỗi tuổi
già một gương mặt. Chúng ta sẽ xem xét vấn đề này trong lúc nghiên cứu
một vài trường hợp cá nhân.
Rất ít khi, nhưng vẫn có trường hợp tuổi già được xem là sự hoàn
thiện một cuộc đời. Đó là trường hợp − như chúng ta đã thấy − của
Cornaro, của Fontenelle, những người đã chuẩn bị tuổi già trong suốt cuộc
đời thận trọng và mực thước của họ. Đó là trường hợp, sáng chói hơn, của
Victor Hugo, lúc còn trẻ đã dành cho người già một vị trí danh dự trong sự
nghiệp sáng tác của ông. Tấm gương của ông khiến người ta suy nghĩ là dù
tự giác hay không, người ta vẫn chuẩn bị vào đầu cuộc đời một tuổi già nào
đó; những sự tình cờ đặc biệt là những biến cố sinh học, có thể làm biến
chất tuổi già; nhưng trong phạm vi phụ thuộc vào mình, cá nhân đã xác
định tuổi già ấy bằng lối sống của mình. Chúng ta thấy là lòng hận thù con
người từng gợi cho Swift ý nghĩ đen tối miêu tả bọn Struddburg, đã khiến
