Cũng không lâu la gì trước khi đến lượt tôi, tôi cũng chia tay với bà. Bà
hôn tôi trên miệng và ôm siết vào ngực bà một lát. Cặp mắt to lớn của bà
bùng cháy và nhìn sát vào tôi không chớp mắt.
Tất cả mọi người hình như trở nên anh em – trong một đêm. Họ nói
đến “tổ quốc” và “danh dự”, nhưng những gì là định mệnh của họ nằm phía
sau điều đó, mà khuôn mặt hé lộ ra, giờ đây tất cả bọn họ được mục kích
trong một giây phút ngắn ngủi. Các thanh niên đã rời bỏ những trại binh
của họ, được xếp lên những chuyến tàu nhỏ, và trong nhiều khuôn mặt tôi
đã thấy một dấu hiệu – không phải của chúng tôi – nhưng một dấu hiệu đẹp
đẽ, đường bệ, không có gì có nghĩa là yêu đương và chết chóc cả. Tôi cũng
đã được ôm choàng bởi những người mà trước đây tôi chưa hề gặp mặt gì
cả và tôi đã hiểu cái cử chỉ này và đã hưởng ứng việc làm ấy. Sự cuồng
nhiệt đã khiến họ làm thế, chứ không phải họ khao khát cái định mệnh của
họ đâu. Nhưng sự cuồng nhiệt này thì thiêng liêng, bởi vi nó là cái kết quả
của tất cả sự buông xả của họ mà cái thoáng nhìn ngắn ngủi, và lo âu,
hoảng sợ của họ đã hiện trên những cặp mắt của định mệnh họ.
Lúc đó đã gần mùa đông khi tôi được gửi ra mặt trận. Bất kể sự kích
thích ở dưới làn tên mũi đạn lần đầu tiên, trong lúc khởi đầu, tất cả đã làm
tôi thất vọng. Có lúc tôi nghĩ ngợi nhiều đến việc tại sao có rất nhiều người
thường ít có khả năng sống cho một lý. tưởng như vậy. Giờ đây, tôi thấy
rằng nhiều người, không, tất cả mọi người, có thể xả thân cho một lý tưởng.
Song đấy không thể là một cá nhân, một sự chọn lựa lý tưởng một cách tự
do; đấy phải là một sự chấp nhận chúng.
Khi thời gian vẫn tiếp tục trôi qua, tuy rằng tôi nhận ra mình đã đánh
giá thấp những người này. Tuy nhiên, nhiều công vụ chung và sự hiểm
nguy đã làm nhất trí nhớ bọn họ, tôi vẫn còn thấy nhiều cái ý chí của định
mệnh tiến tới với cái phẩm cách lớn lao. Nhiều người, có rất nhiều người,
không chỉ trong lúc tấn công mà ở mỗi phút giây trong ngày, đã mang chứa
trong mắt họ sự xa vắng, sự cương quyết, bề nào đã chiếm hữu trong cái
nhìn của họ không biết gì đến mục đích cả và đã có ngụ ý là hoàn toàn hàng
phục với điều không thể tin được. Dù họ có thể nghĩ hoặc tin gì đi nữa, họ
