Các xóm Vũ Lăng ở vun vào giữa cánh đồng, xung quanh đồi hoang vào
đến chân núi. Xưa nay vào đấy chỉ có người vào đặt cạm bẫy hổ mà thôi.
Vùng Bắc Sơn có cách bắt hổ bằng cũi giương bẫy. Cái cũi hai ngăn, có
con chó nhốt ngăn trong. Hổ đói mồi, vờn quanh cái cũi bắt chó. Ngăn
ngoài vẫn giương cửa đợi. Hổ xộc vào. Bẫy sập. Con chó nằm bên kia
trông sang ngang mặt con hổ, mà hổ chịu. Nhưng con chó mất vía. Đêm
đêm, trong chân núi, khi nghe tiếng chó rít khủng khiếp, biết đấy là hổ về.
Đêm nào cũng thế. Đêm nào cũng có hổ sa bẫy. Đêm nào cũng có những
con chó sợ chết ngất.
Rồi một năm, có những gia đình người Nùng từ biên giới xuống, trôi đến
Vũ Lăng. Người Nùng nghèo khó phải lang bạt đi bốn phương. Có người
theo Lương Tam Kỳ vào nước ta giúp triều đình Huế đánh Tây, đến khi Tây
và triều đình Huế dàn hòa, Lương Tam Kỳ thất thế, ra hàng, nhiều người bỏ
đi phá hoang lập quê sâu trong các vùng hẻo lánh ở Chợ Chu, Đại Từ, Vũ
Nhai, Bắc Sơn. Đến Việt Nam còn có những người Nùng năm xưa ở các
vùng quê quanh Quảng Châu và Long Châu, bọn quan quân đánh nhau liên
miên, lại nữa, chúng báo thù sau Quảng Châu công xã và Long Châu đỏ,
biết bao nhiêu người Nùng túng đói, có chí khí cách mạng, bị đánh đuổi,
phải bỏ quê chạy xuống biên giới rồi lần hồi về Bắc Sơn.
Ở Vũ Lăng, những người bơ vơ đến sau cứ giạt tự nhiên vào chân núi.
Đầu tiên, cái rừng lau bẫy hổ cuối làng có mấy gia đình anh em họ Đường
đến khai khẩn. Những con hổ phải chạy vào rừng thẳm từ đấy thành một
cái xóm nhà lơ thơ, xóm Bò Tát. Thấy vui đất, mấy người Nùng ngoài làng
Hữu Vĩnh cũng vào phá hoang trồng ngô. Những năm đầu họ còn đi lại hai
quê, sau ở hẳn. Xóm Bò Tát đông dần.
Tuy vậy, những mái nhà xm Bò Tát vẫn chỉ mấp mé lút trong cỏ tranh.
Người đi phải gạt ngọn tranh ra mối thấy lối. Cũng phải vào quãng giữa
trưa mới có người dám từ ngoài làng vào xóm. Bởi vì, hình như hổ vẫn
rình, mặt trời chỉ xế một chút trên ngọn tranh đã có hổ ra lởn vởn tìm mồi.
Ở xóm này, ai cũng gặp ngang mặt hổ ít ra vài lần. Trẻ con đứng trên đầu
sàn thì trông thấy hổ đi qua ngoài rào nứa luôn. Con chó nào dại dột, chỉ
