không vậy.
Nguyên là thời Sơ Đường, chế độ quân binh rất hay, chia thiên hạ ra làm
mười đạo, gồm sáu trăm ba mươi tư quân phủ, một nữa là vùng trung
nguyên đều thuộc các vệ quản hạt, có danh hiệu riêng, nhưng đều gọi là
Triết xung phủ, tùy theo số lính nhiều ít mà chia làm ba hạng, một nghìn
hai trăm người là thượng đẳng, một nghìn người là trung đẳng. Tráng binh
từ hai mươi tuổi tòng quân, đến sáu mươi tuổi thì miễn, nghỉ ngơi tùy từng
lúc, điều động tùy từng việc. Các Triết xung phủ đều có làm hiệu ước bằng
gỗ, bằng đồng hình con cá trên dưới cùng hợp đính trước, triều đình cần
động binh, thì đem chiếu thư, cùng hiệu ước, quận phủ khám xét đều phù
hợp, mới phát binh. Phần quân trang, từ mũ áo giáp trụ, đều phải tự lo lấy,
nhà nước hoàn toàn không có chi phí dưỡng nuôi binh lính, xong việc thì
lại cho ngay về làm ruộng, tướng soái đều không có quyền cầm giữ binh sĩ.
Phép quân như thế rất giống với thời cổ xưa.
Nhưng vì những nhà có người tòng quân, lại vẫn phải đốn những tạp dịch
khác, nên ngày càng nghèo khó, cho nên đến việc thường bỏ trốn. Trương
Duyệt lúc này mới xin với triều đình, lấy một ít lính khỏe mạnh, giữ ở quân
đội lâu dài gọi là “Khoắc kỵ” (l). Binh lính ở các phủ càng ngày càng hao
mòn, người chết không được điều thân, lại còn bị điều vào tội “Khoắc kỵ".
Các quan tướng ở các phủ, đối với binh lính chẳng khác gì nô lệ. Còn ở
biên cương, đối với binh lính lại càng tàn ngược hơn, sống đã khổ lại dễ
chết, cũng chẳng được một chút an ủi gì. Vì vậy bọn này đều bỏ trốn hết.
1 Khoắc: cái nỏ đã giương sẵn, Kỵ: cưỡi ngựa. Tên riêng để chỉ bộ phận
quân, thường trực làm việc bảo vệ cung khuyết của thời Đường. (Từ điển
Thiều Chữu
)
Đến Lý Lâm Phủ, xin bỏ các quyền hạn Triết xung phủ, nên chỉ còn hư
danh. Đến những năm Thiên Bảo, đều quy vào chế độ “Khoắc kỵ". Nhưng
mọi sự đã rã rời, binh lính kén được đều là phường vô lại chẳng hề được
luyện tập gì. Lại thêm thái bình đã lâu, những kẻ có quyền bàn bạc, đều cho
