Trong số những ngôi vườn được xây dựng theo tôn quy của nghệ thuật
này, khu vườn đá Roanzi ở Kyoto là một trong những khu vườn nổi tiếng
nhất. Theo các ghi chép lịch sử, trong suốt năm thế kỷ tồn tại đến nay, cấu
trúc ban đầu của nó không hề bị thay đổi. Vườn Roanzi thành mẫu mực của
nghệ thuật phối cảnh đất đá, hay còn gọi karesansui (nghệ thuật cảnh khô).
Nó được coi là một công trình tuyệt tác về mĩ học, một bài thơ bất hủ của
đất và đá.
Cần phải thấy rằng bản chất triết học và tư tưởng nghệ thuật của vườn
Roanzi mang tính "kín ẩn" riêng, thể hiện trong các khái niệm trừu tượng
của đạo Thiền và trong các quan niệm tượng trưng truyền thống. Chính vì
thế khó có thể thấu đạt hoàn toàn những ý "ẩn" ấy của nó.
Phải chăng hiện tượng đó cũng giống như hiện tượng có nhiều cái thoạt
nhìn ta tưởng như rất đơn giản và không có gì bí ẩn, nhưng càng tìm cách
đi sâu vào nó lại càng cảm thấy không thể thấu hiểu đến thâm cùng.
Điều này có lẽ cũng phù hợp với quan niệm phổ biến của người Nhật,
cho rằng một tác phẩm chỉ thực sự được coi là nghệ thuật khi nào nó có
một chiều sâu nhất định, tức là có các lớp thứ hai, thứ ba, thứ tư, v.v..., bằng
không, nó chỉ có thể gọi là công trình của người thợ khéo tay.
Trong tác phẩm nghệ thuật chân chính phải có cái yếu tố bất khả lặp mà
người ta khó, hoặc thậm chí có khi không thể cắt nghĩa nổi, mà chỉ có thể
cảm thấy. Cái yếu tố ấy chỉ có ở các nghệ sĩ vĩ đại, các bậc thiên tài độc
đáo.
Bởi vậy cái chiều sâu nội dung của nghệ thuật vườn cảnh Nhật của ngôi
vườn đá Roanzi, là cái không phải mấy ai đã thấu hiểu hoàn toàn, cũng như
không mấy ai thấu hiểu tới cùng những bí mật vĩ đại của các loại nghệ thuật
khác như hội họa, điêu khắc, âm nhạc.
Nhưng ta lại biết rằng cái bí mật mà phải giấu kín thì chưa thể gọi là bí
mật thực sự. Bí mật thực sự của nghệ thuật phải là cái bí mật được phơi bày
