TUYỂN TẬP TRUYỆN MA VÀ TRUYỆN NGẮN NGUYỄN NGỌC NGẠN - Trang 264

Quốc Dân Đảng. Vì cùng một mục tiêu tối hậu, cùng chia sẽ những hoạn
nạn và cì cả hai đều quá bận với những chuyện của nội bộ, nên những hiềm
khích chưa xảy ra cụ thể giữa đôi bên, nhất là khi lãnh đạo chủ chốt ở bên
kia là Nguyễn Ái Quốc vẫn còn lẫn khuất ở nước ngoài. Suốt tháng 4 năm
1928, đại diện hai đảng đã gặp nhau liên tục để bàn việc kết hợp, nhưng
không có kết quả. Quốc Dân Đảng trủ chương Tổng Bo lãnh đạo cuộc cách
mạng phải đặt ở quốc nội để cùng nằm gai nếm mật, cùng chiến đấu với
đồng chí và đồng bào. Thanh Niên Cách Mệnh Đồng Chí Hội thì cho rằng
Tổng Bộ nên đặt ở nước ngoài, chẳng hạn bên Trung Hoa, để tránh bị địch
bắt, bởi nếu Tổng Bộ bị bắt thí như rắn bị mất đầu, đoàn viên sẽ hoan mang
và tan rẽ dễ dàng. Quốc Dân Đảng thì không đồng ý vì cho rằng như thế là
hèn nhát, là ném đá giấu tay. Tranh luận mãi chả đi đến đâu. Vì khát vọng
đoàn kết, tháng 5 năm 1928, Tổng Bộ Quốc Dân Đảng cử người qua tận
Thái Lan để gặp lãnh tụ cao cấp hơn của Thanh Niên Cách Mệnh Đồng Chí
Hội. Phái đoàn Hồ Văn Mịch gặp Hoàng Ngọc Ẩn, tức Hoàng Văn Hoan, ở
Udon, một tỉnh nhỏ phía Bắc Thái. Chuyện cũng không thành vì Thanh
Niên Cách Mệnh Đồng Chí Hội thiếu thiện chí. Bề ngoài, họ tiếp đãi Việt
Nam Quốc Dân Đảng rất niềm nở, nhưng bên trong họ không thật lòng
muốn thống nhất. Đây chẳng phải là lần đầu. Trước đó, hồi tháng 5 năm
1927, khi quốc dân đảng chưa chính thức ra đời, còn hoạt động kín đáo
trong khuôn khổ nhím Nam Đồng Thư Xã, Nguyễn Thái Học cũng đã từng
cử đại diện là Nguyễn Đức Cảnh sang tận Quảng Châu gặp Nguyễn Ái
Quốc để bàn chuyện kết hợp. Nhưng Cảnh không thuyết phục nổi Nguyễn
Ái Quốc, trái lại ông bị Nguyễn Ái Quốc dụ dỗ, từ bỏ Quốc Dân Đảng gia
nhập Thanh Niên Cách Mệnh Đồng Chí Hội, trở thành một đảng viên Cộng
Sản tiên khởi tại Bắc Kỳ sau này. Trường hợp hợp của Cảnh cũng tương tự
như của Trần Phú, con quan tri huyện Đức Phổ, lúc đầu theo Đảng Phục
Việt. Đảng cử Phú sang Quảng Châu gặp Nguyễn Ái Quốc để tính chuyện
hợp tác chống Pháp. Phú bị Nguyễn Ái Quốc thuyết phục, ở lại luôn rồi kết
nạp vào Đảng Cộng Sản. Nguyễn Ái Quốc gởi Phú đi học lớp chính trị bên
Mạc Tư Khoa, rồi trở về làm Tổng Bí Thư đầu tiên của Đông Dương Cộng
Sản Đảng, lúc Phú 26 tuổi.