Ông thấy trách nhiệm của mình lớn quá , ông đã đưa bao nhiêu đồng chí
vào vòng ngục hình , bao nhiêu người trốn tránh vất vưởng và nhất là bao
nhiêu người khác đã ngã gục . Bất giác ông thở dài và ứa nước mắt trong
đêm . Những dằn vặt ray rứt như thế làm ông không ngủ được , dù ông vốn
là người dễ ngủ !
Các đồng chí lưu vong nghe tin dữ từ quốc nội , vội cử Đoàn Kiểm
Điểm về gặp Nguyễn Thái Học để hối thúc ông xuất ngoại . Nhưng dĩ nhiên
ông không nghe . Ông buốt nhói nghĩ đến các đồng chí đã hy sinh , lại càng
đau đớn xé gan khi thấy thực dân Pháp dội bom làng Cổ Am , giết hại nông
dân và tàn phá hết nhà cửa của người vô tội . Đây là lần đầu tiên Pháp dùng
máy bay bắn phá xóm làng , nhằm mục đích tiêu diệt tàn quân cách mạng
và nhất là để trả thù cho tên tay sai Hoàng Gia Mô , tri huyện Vĩnh Bảo bị
lực lượng Quốc Dân Đảng xử tử hôm 15 tháng 2 . Hoàng Gia Mô là cháu
nội Hoàng Trọng Phu , tổng đốc Hà Đông , khét tiếng là gia nô đắc lực của
Pháp . Quân cách mạng do Trần Quang Diệu chỉ huy , đã bắt trói , tuyên án
và xử Hoàng Gia Mô bằng một phát súng trường .
Thống sứ Bắc kỳ René Robin , sau khi xin ý kiến toàn quyền Pasquier
đã ra lệnh cho phóng pháo cơ ném 57 trái bom xuống nhằm bình địa làng
Cổ Am để trừng phạt và hăm dọa . Trong thông tư gửi các công sứ đứng
đầu tỉnh toàn cõi Bắc Kỳ , Robin cảnh cáo :
“Nếu làng nào còn chứa chấp bọn khởi nghĩa , thì cũng sẽ bị ném bom
ngay như làng Cổ Am chứ không thể tha thứ được” .
Nhóm Lê Hửu Cảnh , Nguyễn Xuân Huân cùng các đồng chí trước đây
bị coi là trung lập , không được tham gia công tác khởi nghĩa , nay dò được
tin Nguyễn Thái Học đang có mặt tại huyện Gia Bình , tỉnh Bắc Ninh , vội
vàng lẩn lút đi thâu đêm tìm gặp đảng trưởng . Riêng Nguyễn Đôn Lâm vì
vết thương ở vai chưa lành , nên đành tìm nơi kín đáo , ẩn mình buộc thuốc
.
