Sẽ có chăng một "ngày hôm nay", một "ngày mai" hay một thời gian vô tận
trong những căn hầm tối tăm và ngột ngạt?
Ba ngày đầu trôi qua một cách khá nhanh chóng. Mỗi khi cái cầu thang kêu
lên răng rắc, chúng tôi nghĩ: quân Nga đã đến rồi, các trận đánh đã chấm
dứt ở gần đâu đây, chúng tôi sẽ có thể trở lên trên căn hộ của chúng tôi và
tiếp tục làm công việc mà chúng tôi đã phải bỏ dở một cách đột ngột để
trốn xuống dưới hầm. Như đọc cho xong quyển sách mới đọc được một
nửa, như chơi lại khúc nhạc mà bản nhạc còn để mở trên chiếc đàn dương
cầm, như mở quyển vở bao giấy xanh ra để làm cho xong bài luận tiếng
Hungari.
Ở dưới hầm đến ngày thứ năm, chúng tôi biết rõ là quân Đức đã quyết định
bảo vệ thành phố. Lúc ấy chúng tôi mới hết khái niệm về tiếng. Những
ngày hồi hộp, lo âu, đối diện với tử thần tiếp nối nhau chậm rãi một cách
không thể chịu nổi. Giàn súng cao xạ phòng không lưu động khạc đạn
không ngừng trước ngôi nhà chung cư, thu hút tai họa đến trên đầu chúng
tôi. Nó bắn một vài tràng đạn, rồi chạy đến cách xa đó một hay hai đường
và lại bắn một vài tràng đạn khác, rồi lại trở về chỗ cũ. Các máy bay oanh
tạc hạng nặng của Nga bay trên các ngôi nhà chung cư kêu ầm ầm như
tiếng sấm và xạ kích xối xả, tìm kiếm quân thù đang chơi trò ú tim với
chúng. Trong trò chơi trốn tìm ma quỷ ấy, chính chúng tôi lại là người bị bịt
mắt. Chúng tôi đưa tay che mặt và nhắm mắt lại, chờ phi cơ bay qua và với
các ngón tay run rẩy, chúng tôi sờ soạng một cách lo âu các bức tường rịn
nước. Không biết các bức tường ấy có chịu đựng nổi mãi mãi những chấn
động dữ dội ấy hay không?
Những người ở trong chung cư, mãi cho đến bây giờ đã sống bên nhau mà
không hề quen biết nhau, đều tập trung tất cả ở đây, chen chúc nhau trong
cùng một cái hầm. Họ ăn, ngủ, rửa ráy và cãi cọ nhau rất ồn ào. Đa số họ đã
quyết định chọn căn hầm chính. Căn hầm ấy được biến đổi thành hầm núp
máy bay và đã được gia cố cho vững chắc bằng cách chống thêm những cái
cột bằng gỗ tùng. Trong các trận đánh dữ dội tiếp diễn một cách ác liệt
chung quanh và bên trên đầu chúng tôi, các cây cột chống ấy chẳng có vẻ
gì là những vật bảo vệ hơn là những cây tăm xỉa răng xếp hàng.