Kazastan của mình mà không bị mất quyền công dân; song cũng không
được hưởng mọi ưu tiên dành cho quân nhân giải ngũ bình thường.
Abutalip không hề tự ái, vốn là giáo viên Địa Lý trước chiến tranh, anh lại
trở về công tác cũ của mình. Và tại một trường huyện, anh đã gặp cô giáo
trẻ Zaripa. Thường có những trường hợp hạnh phúc cho cả đôi bên như thế.
Tuy hiếm, những vẫn gặp trong đời.
Những năm chiến thắng đầu tiên đã lắng dần. Tiếp sau khúc khải hoàn
hoan hỉ, không gian bắt đầu lác đác những bông tuyết ‘chiến tranh lạnh’.
Rồi tuyết rơi dài, và những sợi lò xo ý thức hậu chiến bị dồn nén đó đây chỉ
chực bùng lên…
Trong một giờ Địa Lý, sợi lò xo như thế đã bật ra. Sớm hay muộn, việc
đó cần phải xảy ra, không phải với anh thì cũng với người như anh.
Khi kể cho các em học sinh lớp tám về khu vực Châu Âu của thế giới,
Abutalip Kuttybaev vui miệng nhắc lại chuyện ngày trước, anh và các đồng
chí của mình bị dẫn từ trại tập trung đến chân dãy Alpes ở miền Nam
Bararia để khai thác đá, và họ đã khôn khéo tước vũ khí của bọn linh áp giải
rồi trốn thoát, tìm đến với du kích Nam Tư. Anh đã đi qua nửa Châu Âu
trong thời kỳ chiến tranh, từng ở bên bờ biển Adriatique và Địa Trung Hải,
biết khá rõ phong cảnh tự nhiên và đời sống của nhân dân địa phương,
những điều không thể miêu tả cặn kẽ trong sách giáo khoa. Thầy giáo cho
rằng, kể như vậy tức là làm phong phú môn học bằng những quan sát sống
động của người đã từng tai nghe mắt thấy.
Cây thước kẻ trong tay anh di động trên tấm bảng đồ Châu Âu ba màu,
xanh dương, xanh lá cây và nâu – treo trên bảng ; lần theo các vùng cao
nguyên, đồng bằng, các dòng sông, thỉnh thoảng dừng lại ở những vùng mà
ngày nay, đêm đêm anh vẫn nằm mơ thấy diễn ra từng trận đánh, từ mùa hè
sang mùa đông. Và, có lẽ cây thước cũng đã chạm tới một điểm nhỏ lo ti
khó phân biệt, nơi máu anh đã đổ, khi một khẩu tiểu liên của địch bất ngờ
xả cả một tràng ở bên sườn, và anh lăn thong thả nhiều vòng trên một sườn
dốc, máu nhuộm đỏ các bụi cỏ và đất đá – dòng máu đỏ thắm ấy có thể
thấm đẫm tấm bản đồ Châu Âu này. Và trong giây lát anh tưởng như dòng
máu đỏ thắm ấy đang loan trên bản đồ, mắt anh hoa lên, tối sầm lại, núi đồi
