在天爲命, 在義爲理, 在人爲性, 主於身爲心, 其實一也. 心本善, 發於
思慮則有善不善. 若既發則可謂之情, 不可謂之心.
君子以識爲本, 行次之. 今有人焉, 力能行之, 而識不足以知之, 則有
異端者出, 彼將流宕而不知返. 內不知好惡, 外不知是非, 雖有尾生之信,
曾參之行, 吾弗貴矣.
Trong sách in: “Khí dã giả, hình nhi hạ chi khí dã, hình nhi hạ chi cụ
dã”. Tôi đã sửa ba chữ “hình nhi hạ” sau thành “sinh vật” cho phù với phần
chữ Hán. (Goldfish).
理也者, 形而上之道也, 生物之本也. 氣也者, 形而下之器也, 生物之
具也. 是以人物之生, 必稟此理, 然後有性; 必稟此氣, 然後有形.
Sách in thiếu mấy chữ: “Tâm giả tính tình chi sinh dã”. (Goldfish).
性者心之理也, 情者性之動也. 心者性情之主也, 未動爲性, 已動爲
情, 心則貫乎動靜而無不在焉.
心一心也, 理一理也.[Phần dịch nghĩa và phiên âm, sách in như vầy:
“Tâm chỉ có một tâm dã, lý nhất lý dã”. Tôi đã tạm sửa lại như trên.
(Goldfish)].
先立其大.
恥存則心存, 恥亡則心亡.
誠有其實, 必有其文. 實者本也, 文者本也.
Tượng Sơn là một trong hai tên hiệu của Lục Cửu Uyên. (Goldfish).
心卽道, 道卽天, 知心則知道, 知天… 虚靈不昧, 衆理具而萬事出.
心外無理, 心外無事.
無善無惡是心之體, 有善有惡是意之動, 知善知惡是良知, 爲善去惡
是格物.
知是行的主意, 行是知的工夫, 知是行之始, 行是知之成.
天下之大害者, 君而已矣, 向使無君, 人各得自私也, 人各得自利也.
論者蝟有治人, 無治法; 吾以爲有治法而後有治人.
Ta nên lưu ý: pháp trị của ông (trị dân theo hiến pháp) khác với pháp
trị (trị dân theo hình pháp) của Hàn Phi.
吾力用農事, 不遑食寝, 邪妄之念亦自不起.
一日生存, 當爲生命辯一日之事.
理也者, 情之不爽失也. 在己與人, 皆謂之情. 無過情無不及情之謂
