sát các mô thức mang tính đặc trưng của vùng văn hóa nhìn theo không gian để
làm nền tảng để lý giải cho tồn tại và phát triển văn hóa gắn liền với chủ thể và
trong những hoàn cảnh lịch sử – xã hội cụ thể.
Theo chiều dài lịch sử – xã hội, vùng văn hóa Lĩnh Nam (cũng như toàn
Bách Việt) chịu sự thâm nhập của văn hóa Hoa Hạ – Hán từ phương Bắc. Điều
này làm cho các tiểu vùng khác nhau của Lĩnh Nam vận động văn hóa theo các
chiều hướng khác nhau, dần hình thành các dòng chảy văn hóa chuyên biệt (cụ
thể là văn hóa Nam Trung Hoa và văn hóa Việt Nam). Nói cách khác, đây là xu
hướng nghiên cứu song song hai đối tượng văn hóa “nhất nguyên nhị phân”,
trong đó lấy yếu tố loại hình văn hóa làm cơ sở, đồng thời coi trọng các vấn đề
kinh tế, địa lý, xã hội, lịch sử v.v., các tác nhân tạo nên sự khác biệt giữa hai bộ
phận. Và do vậy, tri thức liên ngành phải được áp triệt để để đạt tính chỉnh thể
trong nghiên cứu.
Trong lý thuyết lịch sử văn hóa của mình, Hippolyte Taine (1828-1893)
từng nhấn mạnh vai trò của ba động lực làm nên sự biến thiên văn hóa giữa các
cộng đồng tộc người gồm (1) chủng tộc, (2) môi trường) và (3) thời điểm (xem
Đỗ Lai Thúy [2002: 64-73]). Tuy nhiên lý thuyết này nếu không áp dụng chính
xác sẽ dẫn đến sự nhấn mạnh vai trò tuyệt đối của lịch sử – xã hội mà bỏ qua
vai trò nội tại của nền văn hóa hình thành trong quá trình tương tác với môi
trường sống. Chúng tôi tránh khuyết điểm này bằng cách triển khai thác triệt
để sự kết hợp của các lực chi phối của yếu tố môi trường với chủ thể và thời
điểm để xác định quy luật phát triển của văn hóa Bách Việt ở trường hợp cụ
thể là văn hóa truyền thống ở Việt Nam trong bối cảnh Lĩnh Nam.
Ngoài ra, chúng tôi còn sử dụng thêm cách tiếp cận đặc thù luận lịch
sử(historical particularism), tức xem xét những nét văn hóa riêng lẻ trong bối
cảnh xã hội mà nó xuất hiện nhằm bổ trợ cho các phân tích tình huống.
1.1.2. Nghiên cứu từ góc nhìn văn hóa so sánh
Trong nghiên cứu văn hóa Bách Việt vùng Lĩnh Nam, ta không thể không
đặt đối tượng nghiên cứu ở cấp độ cao hơn, quy mô rộng lớn hơn là khu vực
văn hóa Bách Việt. Điều đó có nghĩa là góc nhìn văn hóa so sánh trong cần
phải được chú ý.
