dẫn bí ẩn liên quan tới chân không của không-thời gian. Lambda bảo toàn
cái mà Einstein và mọi nhà vật lý học đương thời khác đã kiên quyết cho là
đúng: nguyên trạng của một vũ trụ tĩnh. Nhưng vũ trụ tĩnh ấy thực chất lại
không ổn định. Mượn một tình trạng không ổn định để làm trạng thái tự
nhiên của một hệ thống vật lý là vi phạm tín điều khoa học. Bạn không thể
quả quyết rằng toàn bộ vũ trụ là một trường hợp đặc biệt và trường hợp đặc
biệt này tình cờ được đặt cân bằng vĩnh viễn. Trong lịch sử khoa học, chưa
bao giờ có thứ gì ta nhìn thấy, đo đạc, hay tưởng tượng ra mà lại hoạt động
theo cách này, do đó chưa có gì tạo ra được một tiền lệ mạnh mẽ.
Mười ba năm sau, vào năm 1929, nhà thiên văn học người Mỹ Edwin P.
Hubble khám phá ra rằng vũ trụ không tĩnh. Ông phát hiện và thu thập bằng
chứng thuyết phục rằng một thiên hà càng xa thì thiên hà ấy càng lùi nhanh
khỏi Ngân Hà. Nói cách khác, vũ trụ đang giãn nở. Bấy giờ, xấu hổ vì hằng
số vũ trụ, và vì đánh mất cơ hội đích thân dự đoán được vũ trụ đang giãn nở,
Einstein vứt bỏ hoàn toàn lambda, gọi đấy là “sai lầm lớn nhất” của đời ông.
Bằng việc rút lambda khỏi phương trình, ông cho rằng nó có giá trị bằng
không, như trong ví dụ này: Giả sử A = B + C. Nếu ta biết rằng A = 10 và B
= 10, thì A vẫn bằng B cộng C, có điều trong trường hợp này C bằng 0 và
được xem như không cần thiết trong phương trình.
Đó chưa phải là cái kết cho câu chuyện. Những lúc này lúc kia qua vài
thập niên, các nhà lý thuyết vẫn cố lôi lambda ra khỏi nấm mồ, thử hình
dung ý tưởng của họ sẽ ra sao trong một thế giới có hằng số vũ trụ. Sáu
mươi chín năm sau, vào năm 1998, giới khoa học khai quật lambda một lần
cuối. Đầu năm ấy, hai nhóm nghiên cứu vật lý thiên văn cạnh tranh nhau có
những công bố ấn tượng: một nhóm đứng đầu bởi Saul Perlmutter của
Phòng nghiên cứu Quốc gia Berkeley ở Berkeley, California, nhóm còn lại
đứng đầu bởi Brian Schmidt đến từ các đài quan trắc Mount Stromlo và
Siding Spring ở Canberra, úc, cùng Adam Riess của Đại học Johns Hopkins
ở Baltimore, Maryland. Hàng tá siêu tân tinh xa xôi nhất người ta từng quan
sát có vẻ mờ nhiều hơn dự kiến, nếu căn cứ vào những biểu hiện được ghi
nhận kỹ càng của chủng loại sao phát nổ này. Để điều hòa thì buộc lòng các
