LỘ TRÌNH NGẪU NHIÊN CỦA LỊCH SỬ
Kết quả của những biến cố xảy ra vào những thời điểm quyết định
được định hình bởi sức nặng của lịch sử, khi các thể chế kinh tế và chính trị
hiện hữu định hình cán cân quyền lực và cho ta thấy những gì khả thi về
mặt chính trị. Tuy nhiên, kết quả không do lịch sử quyết định từ trước mà
có tính ngẫu nhiên. Lộ trình phát triển thể chế chính xác trong những thời
kỳ này phụ thuộc vào việc thế lực nào trong các thế lực đối lập sẽ thành
công, nhóm nào sẽ có thể tạo thành những liên minh hữu hiệu, và nhà lãnh
đạo nào sẽ có thể dàn xếp các biến cố theo cách có lợi cho mình.
Vai trò của tính ngẫu nhiên có thể được minh họa qua nguồn gốc của
các thể chế chính trị dung hợp ở Anh. Chẳng những không có gì định trước
chiến thắng của những nhóm đấu tranh nhằm hạn chế quyền lực của nhà
vua và đòi hỏi các thể chế đa nguyên hơn trong cuộc Cách mạng Vinh
quang năm 1688, mà toàn bộ lộ trình dẫn đến cuộc cách mạng chính trị này
cũng chỉ là ân huệ của những biến cố ngẫu nhiên. Thắng lợi của các nhóm
chiến thắng có một mối quan hệ không gì lay chuyển với thời điểm quyết
định phát sinh do sự gia tăng thương mại Đại Tây Dương giúp làm giàu cho
giới thương nhân và giúp họ có gan chống lại nhà vua. Nhưng một thế kỷ
trước đó, chẳng ai biết chắc rằng nước Anh sẽ có khả năng chế ngự biển cả,
thuộc địa hóa nhiều vùng đất ở Caribê và Bắc Mỹ, hay thâu tóm những hoạt
động thương mại béo bở với châu Mỹ và phương Đông, cả Nữ hoàng
Elizabeth I và vương triều Tudor trước bà đều không xây dựng được một
lực lượng hải quân hùng mạnh thống nhất. Hải quân Anh dựa vào các hải
thuyền tư nhân và tàu buôn độc lập, và yếu thế hơn nhiều so với đội tàu
Tây Ban Nha. Tuy nhiên, lợi nhuận từ hoạt động thương mại Đại Tây
Dương đã thu hút các hải thuyền tư nhân, thách thức sức mạnh độc quyền
của Tây Ban Nha trên đại dương. Năm 1588, Tây Ban Nha quyết định đặt
dấu chấm hết cho những thách thức đối với thế lực độc quyền của họ, cũng
như chấm dứt sự can thiệp của Anh vào Hà Lan, lúc bấy giờ thuộc Tây Ban
Nha nhưng đang đấu tranh giành độc lập.
