TÌM HIỂU VỊ THẾ CÁC NƯỚC
Sự vươn lên của một nền kinh tế thị trường dựa vào các thể chế dung
hợp và tăng trưởng kinh tế bền vững ở nước Anh thế kỷ 18 đã làm cả thế
giới dậy sóng, chí ít bởi vì điều đó cho phép nước Anh thuộc địa hóa phần
lớn thế giới. Nhưng nếu như ảnh hưởng của sự tăng trưởng kinh tế của
nước Anh chắc chắn đã vươn ra toàn cầu, thì các thể chế kinh tế và chính
trị tạo ra sự tăng trưởng đó lại không tự động lan theo. Sự lan truyền của
cuộc Cách mạng công nghiệp đã có những ảnh hưởng khác nhau đối với
thế giới cũng hệt như nạn dịch hạch đã có những ảnh hưởng khác nhau đối
với Đông và Tây Âu, và cũng tương tự như vậy, sự mở rộng hoạt động
thương mại Đại Tây Dương đã có những ảnh hưởng khác nhau ở Anh và
Tây Ban Nha. Chính các thể chế hiện hữu ở các vùng khác nhau trên thế
giới sẽ quyết định tác động, và các thể chế này quả thật khác nhau - những
khác biệt nhỏ đã được nhân rộng lên theo thời gian qua các thời điểm quyết
định. Những khác biệt thể chế này và ý nghĩa của chúng có xu hướng tồn
tại dai dẳng đến ngày nay do các vòng xoáy đi lên và đi xuống, cho dù
không hoàn hảo, và là yếu tố then chốt để ta tìm hiểu tình trạng cách biệt
giàu nghèo trên thế giới đã nổi lên như thế nào và bản chất vị thế các nước
xung quanh ta.
Một vài nơi trên thế giới đã phát triển những thể chế rất giống như của
nước Anh, mặc dù qua một lộ trình rất khác. Điều này đặc biệt đúng với
một vài vùng “thuộc địa định cư” như Úc, Canada và Hoa Kỳ, cho dù các
thể chế của họ chỉ mới đang hình thành khi cuộc Cách mạng công nghiệp
diễn ra. Như ta đã thấy trong chương 1, một quá trình bắt đầu bằng sự ra
đời của thuộc địa Jamestown năm 1607 và đạt đỉnh cao trong cuộc chiến
tranh giành độc lập và việc ban hành Hiến pháp Hoa Kỳ có những đặc điểm
chung giống như cuộc đấu tranh lâu dài của Quốc hội Anh chống lại triều
đình, vì nó cũng dẫn đến một nhà nước tập quyền với các thể chế chính trị
đa nguyên. Sau đó cuộc Cách mạng công nghiệp mới lan nhanh sang những
nước này.
