Quyền lợi kinh tế của gia đình Karimov do con gái ông là Gulnova
điều hành, người được kỳ vọng sẽ nối nghiệp cha làm tổng thống. Trong
một đất nước bí mật và không công khai thông tin như thế, không ai biết
chính xác gia đình Karimov kiểm soát những gì và họ kiếm được bao nhiêu
tiền, nhưng kinh nghiệm của Công ty Interspan Hoa Kỳ cho thấy những gì
đã xảy ra ở nền kinh tế Uzbekistan trong hai thập niên qua. Bông không
phải là hoa màu nông nghiệp duy nhất; nhiều nơi ở Uzbekistan là những
vùng đất lý tưởng để trồng chè, và Interspan quyết định đầu tư. Năm 2005,
công ty đã chiếm được 30% thị trường địa phương, nhưng sau đó thì gặp
rắc rối. Gulnova quyết định rằng ngành chè xem ra có nhiều triển vọng
kinh tế. Chẳng bao lâu, nhân sự địa phương của Interspan bắt đầu bị bắt
giữ, bị đánh đập và tra tấn. Công ty không thể hoạt động được và đến tháng
8/2006 thì phải rút lui. Tài sản của công ty nhanh chóng được tiếp quản bởi
nhóm lợi ích chè đang phát triển mau lẹ của gia đình Karimov, lúc bấy giờ
chiếm 67% thị trường, tăng từ mức 2% hai năm trước đó.
Trên nhiều phương diện, Uzbekistan cứ như một di tích của quá khứ,
của một thời kỳ đã bị lãng quên. Đó là một đất nước tàn tạ trong chủ nghĩa
chuyên chế của một gia đình duy nhất và giới thân hữu vây quanh họ, với
một nền kinh tế dựa vào lao động cưỡng bức - trên thực tế là lao động trẻ
em cưỡng bức. Chỉ có điều, đó không phải là quá khứ. Đó là một mảnh
ghép trong bức tranh hiện nay về những xã hội thất bại trong các thể chế
chiếm đoạt, và đáng tiếc thay, nó có nhiều điểm tương đồng với nhiều nước
cộng hòa thuộc Xô viết xưa kia, từ Armenia và Azerbaijan đến Kyrgyzstan,
Tajikistan và Turkmenistan, và nhắc nhở chúng ta rằng ngay trong thế kỷ
21 này, các thể chế kinh tế và chính trị chiếm đoạt vẫn có một hình thức
chiếm đoạt tàn bạo không chút liêm sỉ.
SÂN CHƠI NGHIÊNG HẲN VỀ MỘT PHÍA
Thập niên 1990 là thời kỳ cải cách ở Ai Cập. Từ khi đảo chính quân
sự lật đổ chế độ quân chủ vào năm 1984, Ai Cập được điều hành theo
