của các thể chế chiếm đoạt đã được xây dựng, vì Công ty Nam Phi thuộc
Anh đã tạo ra một nền kinh tế đối ngẫu. Uzbekistan có thể tiếp quản các thể
chế chiếm đoạt của Liên Xô, và cũng như Ai Cập, đã điều chỉnh chúng
thành chủ nghĩa tư bản thân hữu. Bản thân các thể chế chiếm đoạt của Liên
Xô trên nhiều phương diện là sự kế tục các thể chế thời kỳ Nga hoàng, một
lần nữa theo một mô thức dựa vào quy luật sắt của thể chế chính trị đầu sỏ.
Vì các vòng xoáy đi xuống này tồn tại ở những vùng khác nhau trên thế
giới trong 250 năm qua, nên tình trạng cách biệt giàu nghèo đã nổi lên và
tồn tại dai dẳng.
Giải pháp cho sự thất bại về kinh tế và chính trị của các quốc gia ngày
nay là chuyển đổi các thể chế chiếm đoạt thành các thể chế dung hợp. Vòng
xoáy đi xuống có nghĩa là điều này sẽ không dễ dàng, nhưng cũng không
phải là bất khả thi, và quy luật sắt của thể chế chính trị đầu sỏ không phải là
không thể tránh khỏi. Hoặc là các yếu tố dung hợp sẵn có trong thể chế,
hoặc là sự hiện diện của một liên minh rộng lớn dẫn đến đấu tranh chống
lại chế độ hiện hữu, hoặc chỉ là bản chất tình cờ của lịch sử, sẽ giúp phá vỡ
vòng xoáy đi xuống. Cũng như cuộc nội chiến ở Sierra Leone, cuộc Cách
mạng Vinh quang năm 1688 cũng là một cuộc chiến vì quyền lực. Nhưng
nó có bản chất rất khác so với cuộc nội chiến ở Sierra Leone. Ta có thể cho
rằng, một vài người trong Quốc hội Anh đấu tranh để hạ bệ vua James II
sau cuộc Cách mạng Vinh quang đã hình dung chính họ trong vai trò của
một nhà cai trị chuyên chế mới, như Oliver Cromwell sau cuộc nội chiến
Anh. Nhưng vì Quốc hội có sức mạnh và là một liên minh rộng lớn bao
gồm nhiều lợi ích kinh tế khác nhau và các quan điểm khác nhau, cho nên
quy luật sắt của thể chế chính trị đầu sỏ ít có cơ may phát huy tác dụng vào
năm 1688. Và điều này được trợ lực bằng thực tế là sự may mắn đã thuộc
về Quốc hội chống lại vua James II. Trong chương tiếp theo, chúng ta sẽ
xem xét các ví dụ khác về những nước đã xoay sở để phá vỡ khuôn khổ và
chuyển hóa thể chế trở nên tốt hơn, ngay cả sau một lịch sử thể chế chiếm
đoạt lâu dài.
