14. PHÁ KHUÔN
BA VỊ THỦ LĨNH CHÂU PHI
NGÀY 6/9/1895, con tàu Tantallon Castle cập bến tại Plymouth ở bờ
nam của Vương quốc Anh. Ba vị thủ lĩnh, Khama của Ngwato, Bathoen từ
Ngwaketse, và Sebele điều hành Kwena, xuống tàu và bắt chuyến xe lửa
tốc hành lúc 8 giờ 10 phút đến ga Paddington, Luân Đôn. Họ đến Anh vì
một sứ mạng vĩ đại: cứu tám bang Tswana, bao gồm cả ba bang họ đang cai
trị, từ tay Cecil Rhodes. Tám bang này tạo nên Bechuanaland lúc bấy giờ,
sau đó trở thành Botswana khi thống nhất vào năm 1966.
Các bộ lạc sinh sống tại Bechuanaland đã buôn bán và trao đổi với
người châu Âu trong gần suốt thế kỷ 19. Vào thập niên 1840, nhà truyền
giáo người Xcốt-len nổi tiếng David Livingstone đã du ngoạn khắp
Bechuanaland và cải đạo cho vua Sechele của Kwena sang Thiên Chúa
giáo. Bản dịch đầu tiên của Kinh Thánh sang một ngôn ngữ châu Phi là
bằng tiếng Setswana, ngôn ngữ của Tswana. Năm 1885, Vương quốc Anh
tuyên bố Bechuanaland thuộc quyền bảo hộ của mình. Dân tộc Tswana hài
lòng với sự sắp đặt này, bởi họ nghĩ chính phủ Anh sẽ bảo vệ vùng đất của
mình khỏi những cuộc xâm lăng của các quốc gia châu Âu trong tương lai,
đặc biệt là khỏi người Boer, bởi dân tộc Tswana và Boer đã từng có xung
đột từ cuộc Đại di tản năm 1835, khi hàng nghìn người Boer di tản vào nội
địa để chạy trốn chủ nghĩa thực dân Anh. Trong khi đó, người Anh lại
muốn nắm quyền kiểm soát vùng diện tích này để ngăn chặn việc bành
trướng thuộc địa của người Boer cũng như nguy cơ xâm lược của người
Đức, bởi Đức vừa thôn tính vùng đất tây nam châu Phi, mà ngày nay là
Namibia. Người Anh cho rằng một cuộc thực dân hóa toàn diện không
đáng để thực hiện. Ngài cao ủy Rey tóm tắt tầm nhìn của chính phủ Anh
vào năm 1885 rất rõ ràng: “Chúng tôi chỉ quan tâm đến đất nước nằm phía
bắc của Molope [Bechuanaland] với vai trò là con đường dẫn vào thuộc
