VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 1133

quả nào mà chế độ “Diệm không Diệm” của Nguyễn Văn Thiệu đã đẩy Việt
Nam Cộng Hòa đến chỗ chết.
Trước hết là bài nghiên cứu của ký giả lão thành Robert Shaplen, người bạn
thân của bác sĩ Trần Kim Tuyến, một nhân vật biết rõ một cách chắc chắn
tình hình miền Nam hơn tất cả nhóm chính trị gia hay cán bộ Cần Lao Công
Giáo. Dưới chế độ Đệ Nhị Cộng Hòa, mỗi lần tác giả The Lost Revolution
đến Sài Gòn là ông thường đến gặp bác sĩ Tuyến và tôi để thảo luận về tình
hình Việt Nam. Ông đã thẳng thắn nói với tôi rằng dù ông quen biết rất
nhiều người Việt Nam đủ mọi giới, nhưng ông cho rằng hai người nắm
vững tình hình Việt Nam và nhân sự Việt Nam hơn cả là bác sĩ Tuyến và tôi.
Có lần ông đã nhờ tôi giới thiệu với linh mục Nguyễn Học Hiệu để ông
được phỏng vấn về Phong Trào Chống Tham Nhũng. Ông đã làm cho tôi
ngạc nhiên thích thú vì biết được linh mục Hiệu là đã tài vì lúc bấy giờ linh
mục Hiệu có bao giờ ra mặt đâu, và nhờ tôi giới thiệu cũng lại tài hơn vì
làm sao ông biết được tôi quen thân với cha Thanh và quen sơ với cha Hiệu
để nhờ giới thiệu. Nhưng chính điều ngạc nhiên thứ ba mới làm tôi thích thú
vì điều tra “Phong Trào Chống Tham Nhũng” mà ông lại không phỏng vấn
cha Thanh, Chủ tịch của Phong Trào. Ông giải thích “Ngô Đình Nhu mới là
nhà lãnh đạo thật sự của miền Nam chứ không phải Ngô Đình Diệm, cho
nên chính “Eminence Grise” Nguyễn Học Hiệu nắm những bí ẩn của Phong
Trào chứ không phải linh mục Thanh, chỉ nắm vai biểu tượng”. Sau linh
mục Hiệu, ông còn nhờ tôi giới thiệu với Thượng Tọa Huyền Quang, Tổng
thư ký của Giáo hội Phật giáo, để ông biết thêm quan điểm của Phật giáo về
phong trào của cha Thanh vốn mang màu sắc Công giáo. Mùa Xuân năm
1985, để bổ túc thêm cho kiến thức của mình về một vùng đất mà ông từng
nghiên cứu, Robert Shaplen lại du hành qua Việt Nam gần 4 tháng, từ vùng
biên giới Hoa-Việt vào đến tận Sài Gòn để điều tra về chế độ chủ nghĩa xã
hội Việt Nam. Khi về tại Hoa Kỳ ông đã đưa ra một tường trình rất dài đăng
hai kỳ trên tập san Life và được học giả Douglas Pike giới thiệu như một
cuộc điều tra có giá trị về Việt Nam trong nguyệt san Indochina Chronology
(Berkeley, California).
Với lối làm việc cẩn trọng, rốt ráo và có lương tâm chức nghiệp, năm 1972,