VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 1135

“đạo theo” chứ không phải “đạo dòng”, Thiệu đã cố gắng bắt chước dáng
điệu và phương cách của Diệm, càng ngày càng bắt chước theo những hình
thức và lễ lạc của chế độ cũ. Hầu hết những người thực sự của chế độ Diệm,
mà trong đó có người tích cực hậu thuẫn cho Thiệu vì không còn cách nào
khác hơn, thì một cách riêng tư đã tỏ ra phật ý vì Thiệu dám khoác chiếc áo
của Diệm...
Dù tự nhận là giống Diệm và dù Thiệu có riêng tư nghĩ như thế nào về vị trí
của ông ta trong giòng lịch sử thì trong quá khứ Thiệu cũng đã chứng tỏ ông
ta không thể nào giống được Diệm vì tính thiếu tự tin, mặc dầu gần đây,
trong cuộc đắc cử Tổng thống độc diễn vào tháng 10 vừa qua, Thiệu đã tỏ ra
xuất sắc và tự tin. Đồng thời, để chứng tỏ thiện chí hòa bình, Thiệu đã tuyên
bố sẽ từ chức là điều mà với bản tính của Diệm, Diệm sẽ không bao giờ
nghĩ tới. Ngoan cố và kiêu hãnh sẽ ngăn chận Diệm làm điều đó, vì Diệm sẽ
đứng trên quan điểm đạo đức mà cho rằng mình là vị lãnh tụ chính đáng và
có thẩm quyền của nước Việt Nam. Hành động miễn cưỡng “từ chức” của
Diệm trong cuộc đảo chánh chỉ là sự đầu hàng của một kẻ đã đến nước
đường cùng.
Khía cạnh quan trọng hơn của phong trào làm sống lại Diệm phát xuất từ
cảm tình và sự kính trọng đối với ông ta, chứ không phải đối với bà Nhu và
ba người anh em kia, hay đối với người vợ bạo ngược (tyranical) của Nhu
hiện đang sống tại Ý, mà vào những ngày cuối cùng của chế độ đã ảnh
hưởng Diệm mạnh mẽ hơn bất kỳ ai.
Một người đã làm việc mật thiết với Diệm trong nhiều năm nhưng cuối
cùng đành phải quay lại chống đối Diệm đã nói rằng “Sự tưởng nhớ Diệm
chưa cô đọng lại thành một cái gì chắc chắn dù đang lan rộng ra từ từ.
Phong trào này gồm có nhiều thành phần với nhiều lý do phức tạp khác
nhau... Họ gồm những lãnh tụ Công giáo thủ cựu và một vài đảng viên các
đảng phái quốc gia cũ...”
Quá trình và phương cách Diệm lên cầm quyền cần được tóm tắt ở đây thì
ta mới có thể đánh giá được cái tư cách Tổng thống rất “dân chi phụ mẫu”
(paternalistic) của ông ta, cũng như tại sao và như thế nào ông ta bị lật đổ,
và tại sao hình ảnh của ông ta còn kéo dài cho đến ngày nay. Diệm sinh tại