VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 40

Cần Vương là cụ Đề Lê Trực. Nội tổ chúng tôi bị tấn công bởi lính Pháp,
lính Đạo, có giáo sĩ Tortuyaux từ Đồng Hới ra làm kẻ chỉ đường nên bị thất
trận, giặc Pháp giết không toàn xác và ném thây xuống sông mất tích. Thủ
hạ của ông chạy thoát được về báo cho gia đình. Sau này con cháu họ Đỗ
chúng tôi phải lập đền thờ cho đấng tiền nhân tiết liệt. Cũng sau này, con
cháu họ Đỗ chúng tôi phải lập đàn cầu cơ, hỏi người hồn phách siêu lạc, vất
vưỡng phương nào để con cháu xây bia lăng chôn “mình dâu, đầu gáo” và
lập đền thờ cho đấng tiền-nhân tiết-liệt. Khi cơ lên, Nội tổ chúng tôi cho
biết ông đã bị mắc mưu bội phản nên bị quân Tây sát hại. Ông đã viết trên
mâm gạo trắng một bài thơ dài, tả tâm sự và cảnh ngộ của mình, lời thơ vô
cùng ảo não thương tâm. Con cháu chúng tôi học thuộc lòng để mỗi khi
cúng kỵ cùng tụng lên theo tiếng mõ hồi chuông như tụng kinh trước bàn
thờ Phật. Bài thơ này chính là chúc thư cách mạng đầu tiên cho tôi để sau
này lớn lên biết yêu nước, yêu dân, và biết theo lẽ phải giữ gìn khí tiết:
“Phật tự Liên Hoa nhân mạc kiến,
Tăng như Lô thảo thế nan tầm.
Gẫm cuộc đời thêm nhớ bạn tri âm,
Nhìn thế sự khôn cầm cơn lệ ngọc.
Ví thuở trước bụi hồng không lăn lóc,
Thì có đâu những lúc hiện thời.
Cũng vừa may nhờ lượng Bửu Đài,
Nên mới đặng vãng lai nơi cố quận.
Nay gặp buổi phong hòa vũ thuận,
Xét phàm trần trắc ẩn tiền nhân.
Vậy mua vui dạo ít cung đờn,
Mượn bút ngọc phô trương sự tích:
Nhớ thuở trước tiền triều niên lịch,
Buổi thiếu thời chỉ thích cao ngôi,
Chốn văn chương cửa Thánh trau giồi,
Đường võ bị theo đòi cung kiếm.
Chí những tưởng đăng khoa bút điểm,
Trổ tài hoa đoạt chiếm công danh,