VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 422

thống của nền Đệ Nhất Cộng Hòa.
Quả thật từ khi quen biết ông vào những ngày đầu của thập niên 40, cho đến
thời kỳ ông oai danh tột đỉnh những năm đầu thập niên 60, tôi chưa bao giờ
có được sự cảm mến và tín phục con người của ông Nhu. Dù đã có lúc ông
đến tận ngôi nhà nghèo nàn của tôi tại cửa Đông Ba (Huế) để khen tặng, dù
trong quá trình hơn 20 năm hoạt động với ông Diệm đã có nhiều dịp cho
ông và tôi chia sẻ những thành công và thất bại chung… nhưng chưa bao
giờ, và không bao giờ, ông Nhu tạo được nơi tôi một ấn tượng tốt của một
cấp lãnh đạo hữu tài hữu đức. Báo chí dưới chế độ Diệm và sau này một vài
tờ báo hải ngoại thuộc phần tử hoài Ngô trong phong trào gọi là Phục hưng
tinh thần Ngô Đình Diệm chủ xướng, đã huyền thoại hóa con người ông
Nhu và tô vẽ cho ông những kích thước không bao giờ có thật. Có lẽ vì biết
ông quá rõ, và biết từ thời ông còn là một công chức của Pháp, nên tôi đã
không bị chức vụ và bằng cấp của ông mê hoặc từ đầu như một số người
khác. Do đó tôi đã thấy nơi ông một loại “chính khách xa lông” rất tiêu
biểu: khi chưa có quyền thì ve vãn vận động đấu tranh chắp vá, khi nương
theo sự thành công địa vị của người anh mà bước vào nắm quyền hành thì
cũng lại tiếp tục cái kỹ thuật mượn sức người khác để củng cố sức mình mà
đánh phá mọi lực lượng đối lập. Đó là loại chính trị vận dụng thiếu cơ bản
và thiếu chiều sâu để tính chuyện lâu dài, chứ tự ông Nhu, tôi không thấy
ông thành công trong việc xây dựng một chủ lực cho chính mình để làm
rường cột cho chế độ, và để tiến hành cuộc cách mạng xã hội cần thiết cho
miền Nam lúc bấy giờ. Tôi thấy rõ rằng triết lý đấu tranh của ông là tìm
cách hủy diệt địch mà không đặt trọng tâm vào việc xây dựng sức mạnh của
ta trong khi đáng lẽ phải tiến hành cả hai nhiệm vụ đó một cách song hành.
Cho nên ông đã nhờ Mỹ bảo vệ để chống Pháp mà nắm chính quyền, rồi lại
phản Mỹ để hợp tác với Pháp, và cuối cùng vào năm 1963, nhờ Pháp để
thương thảo với Cộng Sản Hà Nội. Trong nước thì ông thẳng tay đàn áp thủ
tiêu đối lập, còn cái gọi là chủ lực đảng Cần Lao Công Giáo thì chỉ khai
sinh cho có rồi hoặc vì bất tài, hoặc vì không có chủ ý nên đã để cho nó trở
thành một thứ quái vật xổng chuồng cắn phá cả nhân dân lẫn chế độ.
Chủ nghĩa Nhân Vị, đảng Cần Lao và Hiến Pháp VNCH được xem như là