VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 695

học sinh, sinh viên, hoặc những kẻ nghèo khó nhất trong xã hội. Họ không
thể giữ thái độ bàng quan trước những hiện trạng đàn áp, khủng bố do một
thiểu số gây ra cho cái đại đa số dân tộc, vì thế tôi càng phải đối đãi tử tế
những kẻ có lòng. Mỗi buổi sáng, khoảng bảy giờ, tôi cho xe của Nha đến
tận nhà mời những nhà trí thức kia đến Nha An Ninh Quân Đội nghỉ ngơi,
đọc báo, uống trà, đánh cờ tướng. Chiều bảy giờ, tôi cho xe chở họ về với
gia đình. Cứ như thế độ hai tuần lễ tôi mới gởi tờ trình cho ông Nhu bảo
rằng họ không có tội gì hết, rồi tôi trả tự do cho họ ra về luôn. Trước khi ra
về, các ông Nguyễn Duy Quang, Bùi Tường Chiểu, Âu Trường Thanh lần
lượt đến văn phòng tôi ngỏ lời cảm tạ. Tôi không nhớ một vị nào đó đã nói:
“Quả thật chúng tôi không thể tưởng tượng một cơ quan an ninh mà lại có
cách xử sự bao dung lịch sự đối với kẻ có tội như cơ quan của Đại tá”.
Nhìn lại từ đầu biến cố cho đến những ngày đầu tháng 8 năm 1963, lập
trường của Phật giáo đồ và chính sách của Chính phủ vẫn không có gì thay
đổi nếu không muốn nói càng lúc càng quyết liệt hơn. Nghĩa là một bên
tranh đấu cho công bằng xã hội mà cụ thể là quyền tự do tín ngưỡng, và một
bên là duy trình nguyên trạng đàn áp mà cụ thể là kỳ thị tôn giáo. Yếu tố
mới trong cuộc khủng hoảng là sự xuất hiện của các lực lượng khác của dân
tộc, các thành phần khác của xã hội. Từ học đường đến đảng phái, từ văn
nghệ sĩ đến công nhân, từ thương gia đến chuyên viên. Hai lực lượng khác
rất đáng kể vì vai trò và sức mạnh của nó là giáo hội Công giáo Việt Nam và
quân lực Việt Nam Cộng Hòa, cho đến giờ phút đó và ít nhất trên mặt chính
thức như một tổng thể, vẫn chưa có những xáo động sâu sắc hoặc lập trường
công khai nào cả, nghĩa là vẫn đứng về phía chính quyền, mặc đầu trong
quân đội không thiếu những sĩ quan hoặc binh sĩ đã âm thầm ủng hộ cuộc
đấu tranh của Phật giáo, hay một vài Linh mục cũng đã bí mật liên lạc với
các Thượng tọa tại Sài Gòn.
Chiến thuật vừa đánh vừa đàm của chính quyền đó là để kéo dài thời gian
cho lực lượng siêu chính quyền của Cần Lao Công giáo chuẩn bị một trận
xung kích cuối cùng, một trận phải có máu đổ xương rơi để chấm dứt vĩnh
viễn sự hiện diện của Phật giáo không phải chỉ trong biến cố này mà còn
cho cả mai sau nữa.