Hoành Linh Đỗ Mậu
VIỆT NAM Máu Lửa Quê Hương Tôi
Chương 3
THĂNG TRẦM TRONG
CUỘC CHIẾN VIỆT PHÁP
Ngày 15 tháng 8 năm 1945, Nhật Bản tuyên bố đầu hàng sau khi hứng chịu
hai quả bom nguyên tử tiêu huỷ hoàn toàn hai thành phố Hirosima và
Nagasaki. Ngày 18, tại Đông Dương, Bộ chỉ huy Nhật Bản trao quyền lại
cho chính phủ Việt Minh và ngày 23 vua Bảo Đại thoái vị. Chủ tịch Hồ Chí
Minh thành lập chính phủ lâm thời tại Hà Nội vào ngày 19 tháng 8, mời
công dân Vĩnh Thụy làm cố vấn Tối Cao để ngày 2 tháng 9 năm 1945,
tuyên bố Việt Nam độc lập. Quân đội Anh, dưới quyền của tướng Douglas
Gracey, đổ bộ lên Sài Gòn ngày 13 tháng 9 để giải giới quân đội Nhật và
sau đó trao quyền lại cho quân đội Pháp.
Chỉ trong vòng một tháng ngắn ngủi đó, bao nhiêu biến cố trọng đại đã dồn
dập xảy ra trên chiến trường và chính trường Việt Nam, đưa vận mệnh đất
nước vào một khúc quanh nghiệt ngã mới. Trong khi đó, tại Đà Lạt, sau khi
ông Diệm đi được mấy hôm, và tôi chỉ mới bắt đầu nhậm chức Tư lệnh Bảo
an của bốn tỉnh cực Nam Trung phần, thì các đoàn thể thanh niên tại thị xã
họp đại hội và bầu tôi làm Thủ Lãnh Thanh Niên Tiền Phong Đà Lạt (Thanh
niên Phan Anh) dù lúc đó Việt Minh đã bắt đầu trải người hoạt động mạnh.
Cờ đỏ sao vàng và truyền đơn kêu gọi nổi dậy chống Nhật và Pháp rải đầy
thành phố, một vài vụ bạo động và nguồn tin sẽ có đình công bãi thị càng
làm cho không khí thị xã thêm căng thẳng.
Đầu tuần lễ thứ nhì của tháng chín, Việt Minh cướp chính quyền tại Đà Lạt
bằng một cuộc biểu tình rầm rộ, vây dinh Tổng đốc bắt ông Trần Văn Lý
giải về Huế, còn tôi thì họ giữ lại tại địa phương để điều tra bổ túc. Vừa
thoát khỏi ngục Pháp được mấy tháng tôi lại bước vào cửa ngục Việt Minh.
