Vì quân Pháp đang âm mưu tiến về miền Trung và đánh chiếm các tỉnh Cao
Nguyên Trung phần nên ông Võ Nguyên Giáp, lúc bấy giờ là Bộ trưởng Nội
vụ trong chính phủ Hồ Chí Minh, vội cầm đầu một phái đoàn quân chính
lên Đà Lạt để tham quan tình hình và cho những chỉ thị cần thiết[1]. Chúng
tôi được lệnh dàn quân chung quanh trụ sở Uỷ Ban Hành Chính Tỉnh và gia
nhập phái đoàn đón tiếp ông Võ Nguyên Giáp. Khi ông Giáp đến, trong
phái đoàn tuỳ tùng, tôi thấy có cả Thiếu uý Phan Tử Lăng (vốn là Tổng chỉ
huy Bảo an Trung kỳ và là một đồng chí trong tổ chức ông Diệm) bấy giờ là
đại diện cho Uỷ Ban Quân Sự Trung Bộ của Việt Minh tại Huế. Thấy Lăng,
tôi bàng hoàng, nhưng cũng gọi tên và giơ nắm tay lên cao để chào, nhưng
Lăng chỉ mỉm cười kín đáo rồi trả lời vừa đủ để tôi nghe: "Việc cũ bỏ hết,
đừng nhắc lại nữa".
Tuy đã có lần nghe ông Diệm kể chuyện ông Giáp đến thăm ngôi nhà ở Phú
Cam và tuy đã được nghe tiếng tăm của ông Giáp từ lâu, nhưng đây là lần
đầu tiên tôi trực tiếp gặp ông ta. Tôi không ngờ ông ta còn quá trẻ và phong
cách thì như một bạch diện thư sinh chưa từng dãi nắng dầm sương. Mặc dù
lúc bấy giờ tôi không đồng quan điểm với Việt Minh nhưng vẫn chưa có gì
để chống đối thù nghịch nên trong thâm tâm tôi thoáng có một chút cảm
phục và tự hào về nhân vật đồng hương trẻ tuổi nhưng tài cao chí lớn nầy.
Ông Giáp làm Bộ trưởng Nội vụ năm 32 tuổi trong một chính phủ độc lập
của một quốc gia thống nhất từ ải Nam Quan đến mũi Cà Mâu, trong khi
người đồng hương của ông ta là ông Diệm, cũng năm 32 tuổi, làm Thường
thư Bộ Lại cho một triều đình phong kiến bù nhìn của một xứ Bảo hộ Trung
kỳ. So sánh đó tuy có thoáng qua rất nhanh trong óc tôi, nhưng trong buổi
gặp gỡ ông Giáp tại trụ sở Ủy Ban Hành Chánh Đà Lạt, hình bóng của ông
Diệm với bao kỷ niệm cũ vẫn có đủ sức mạnh đánh đổ cái hấp lực hào hùng
của ông Giáp.
Ông Võ Nguyên Giáp sinh năm 1912, quê làng An Xá, huyện Lệ Thuỷ, tỉnh
Quảng Bình, cách làng Đại Phong của ông Diệm chỉ có hai con hói. Học
