Lúc ấy anh em Nguyễn Nhạc là người mặc áo vải, dấy binh ở ấp Tây Sơn
chống nhau với vua Nguyễn để lập nghiệp ở đất Qui Nhơn. Tuy rằng đối với
họ Nguyễn là cừu địch nhưng mà đối với nước Nam thì là một người anh
hùng lập thân lúc biến loạn đó mà thôi.
Còn như Nguyễn Huệ làm Vua Thái Tổ nhà Tây Sơn thì trước giúp anh bốn
lần vào đánh đất Gia Định đều được toàn thắng, phá hai vạn quân hùm beo
của Xiêm La, sau lại ra Bắc dứt họ Trịnh, tôn vua Lê, đem lại mối cang
thường. Ấy là đã có sức mạnh lại biết làm việc nghĩa vậy.
Sau vua Chiêu Thống đi kêu cứu bên Tàu, nhà Thanh nhân dịp ấy mượn
tiếng cứu nhà Lê để lấy nước Nam, sai binh tướng sang giữ thành Thăng
Long.
Vậy nước đã mất thì lấy lại nước, Nguyễn Huệ đem quân ra đánh một trận,
phá tan hai mươi vạn quân Tàu, tướng nhà Thanh là Tôn Sĩ Nghị phải bỏ
chạy, làm cho vua tôi Tàu khiếp sợ, tưởng từ xưa đến nay nước ta chưa có
võ công nào lẫm liệt như thế.
Vậy lấy công lý mà suy thì vua Quang Trung Nguyễn Huệ là một ông vua
đứng ngang hàng với vua Đinh Tiên Hoàng, vua Lê Thái Tổ và nhà Tây Sơn
là một nhà chính thống như nhà Đinh, nhà Lê vậy.[47]
So sánh phong cách và hành xử, ta thấy rõ sự trái ngược giữa hai nhân vật
lịch sử: một Nguyễn Huệ Quang Trung anh hùng khi phải chọn lựa, đã coi
nhẹ tình ruột thịt mà đặt nặng nợ quê hương, và một Tổng thống Ngô Đình
