Những cuộc xung đột Đại Việt - Chămpa, Chân
Lạp - Xiêm
Như đã thấy, vùng lãnh thổ nằm giữa Đèo Ngang và Đèo Hải Vân(các
tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế hiện nay), với cư dân là
những người Nguyên Việt và người Mã Lại - Polinêdiêng, thường xuyên là
vùng tranh chấp giữa Chămpa và người Trung Quốc đang chiếm đóng đất
Việt Nam lúc bấy giờ. Đến khi Việt Nam giành được độc lập thì cũng vùng
lãnh thổ đó trở thành đối tượng tranh chấp giữa hai vương quốc Đại Việt và
Chămpa.
Có thể nói rằng cho đến thế kỷ XIV, tương quan lực lượng không
nghiêng hẳn về bên nào, mỗi nước đều đã thường kỳ trải qua những giai
đoạn khủng hoảng nội bộ tạo cơ hội thuận lợi cho đối thủ của mình thừa
dịp tấn công. Cho nên việc thắng bại cũng không ngã ngũ. Năm 981, khi
vua Đại Việt là Lê Hoàn phải đương đầu với các đội quân Trung Quốc,
Chămpa liền thừa cơ đưa quân tiến đánh đến tận kinh đô của Việt Nam lúc
bấy giờ là Hoa Lư. Cuộc viễn chinh này đã thất bại. Lê Hoàn đẩy lùi được
quân xâm lược Trung Quốc và đã tiến quân đến tận kinh đô của Chămpa.
Một chiến thắng chẳng hề có tính quyết định, vì về phía mình, Đại Việt
cũng phải nhiều lần chịu đựng những cuộc xâm lược đại quy mô của Trung
Quốc, cũng như phải trải qua nhiều cuộc khủng hoảng nội bộ thỉnh thoảng
lại nổ ra. Năm 1000, việc dời kinh đô của Chămpa về phía nam đến
Vijaya(gần thành phố Quy Nhơn hiện nay) có lẽ không hẳn là tín hiệu của
sự đảo lộn tương quan lực lượng có lợi cho phía Đại Việt bởi năm 1371,
vua Chăm, Chế Bồng Nga cầm đầu những đội quân hùng mạnh đã kéo vào
cướp phá kinh đô của Đại Việt Triều đại nhà Trần lúc bấy giờ đang trong
cơn khủng hoảng nghiêm trọng và chỉ sau cái chết của Chế Bồng Nga ngay
trên trận địa, nước Đại Việt mới thoát khỏi tai họa. Sau một thời kỳ hoà
bình, xung đột lại nổ ra vào đầu thế kỷ XV, khi Chămpa muốn nhân cơ hội
