đồng lõa với người Pháp và ngày 19 tháng 9 năm 1885, họ đặt lên ngôi một
ông vua mới là Đồng Khánh.
Căn cứ chính của vua Hàm Nghi là vùng sơn cước thuộc các tỉnh Quảng
Trị, Quảng Bình, nối liền với miền Bắc bằng một tuyến thượng đạo có thể
thông cả với đất Lào. Vào đầu năm 1886, do cuộc kháng chiến của nhân
dân ở Bắc Kỳ lớn mạnh, Bộ chỉ huy Pháp buộc phải tập trung quân đối phó.
Lực lượng kháng chiến của Việt Nam ở Quảng Bình đã có thể lấn đất về
hướng biển, dọc theo các con sông đố xuống từ dẫy Trường Sơn. Nhưng
những người yêu nước Việt Nam thiếu vũ khí một cách nghiêm trọng, quân
Pháp dần dần đẩy lùi họ lên các vùng núi của tỉnh Quảng Bình, nơi dân cư
thưa thớt và đất đai khô cằn. Tôn Thất Thuyết lên đường sang Trung Quốc
cầu viện; vua Hàm Nghi không biết dời đại bản doanh của mình lên phía
Bắc, nơi có căn cứ kháng chiến rộng hơn và đông dân hơn. Người Pháp
từng bước thắt chặt dần cuộc bao vây nơi ẩn náu của nhà vua. Ông bị bắt
ngày mồng 1 tháng 11 năm 1888, do sự phản bội của một thủ lĩnh người
Mường và bị đầy sang Angiêri.
Lời kêu gọi của vua Hàm Nghi đã động viên được những lực lượng lớn
trong nhiều vùng, từ Bắc chí Nam. Tại các tỉnh phía nam Trung Kỳ, nhà
yêu nước Mai Xuân Thưởng lãnh đạo phong trào cho đến ngày ông bị bắt
và bị xử tử năm 1888. Trong các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Thanh Hóa, sự
chống cự diễn ra đặc biệt quyết liệt. Nói chung là những nhà nho có tiếng
tăm đứng lên kêu gọi chiến đấu, mộ quân tình nguyện, tổ chức các lực
lượng vũ trang gồm những trai tráng bình dân can đảm và kiên quyết.
Ở Thanh Hóa, những người yêu nước dưới sự chỉ huy của Đinh Công
Tráng đã xây dựng lên pháo đài Ba Đình, hình thành một hòn đảo nhỏ thật
sự ở trung tâm một vùng đầm lầy. Được ngụy trang một cách tài tình, trông
từ xa Ba Đình giống như một ngôi làng bình thường; thực tế là pháo đài
được bao quanh bằng những lũy cao và hào sâu, trên mặt lũy chất đầy
những giỏ đựng đất để chừa những lỗ châu mai thật sự, qua đó các chiến sĩ
bảo vệ pháo đài có thể giám sát và bắn vào kẻ địch tiến công. Lại thêm một
lũy tre dày bao bọc thành một vành đai bảo vệ pháo đài, có những cọc vót
