những thủ lĩnh chính trị thực sự của phong trào nổi loạn. Trong hàng ngũ
nhân viên hành chính, hiếm hoi mới có được một ít kẻ có tham vọng và
nhận thức rõ hơn về tiền đồ của mình, còn thì toàn là những kẻ gian manh,
những phần tử vô lương tâm, những quân vô học mà tình thế đã đẩy đến
với chúng ta và... đôi khi được chúng ta sơn phết cho những phẩm tước thật
cao, từ đó họ vơ vét của cải không chút ngại ngùng và bôi nhọ sự can thiệp
của chúng ta. Là những phân tử hãnh tiến bất tài, không biết tôn ti trận tự
là gì, chúng chẳng có chút nào uy tín...”.
Phó đô đốc Rieumier thì phàn nàn: ''Chúng ta chỉ nắm được những tên
vô lại''
Để tạo chỗ dựa, chính quyền thuộc địa trực tiếp câu kết với các thế lực
phong kiến, chí ít là với những bộ phận phản động nhất của giai cấp này.
Chế độ phong kiến không bị bãi bỏ mà lại được tăng cường, vua quan và
hào lý trở thành những trợ thủ cho viên quan cai trị người Pháp, còn các địa
chủ thì cứ việc tha hồ bóc lột nông dân.
Nước Việt Nam được chia thành 3 ''xứ'' khác nhau: Bắc Kỳ, Trung Kỳ và
Nam Kỳ, mỗi xứ hội nhập với tư cách riêng vào Đông Dương - vùng đất
thuộc Pháp này còn bao gồm cả Campuchia và Lào, do một viên toàn
quyền người Pháp đứng đầu. Ý đồ hiển nhiên của họ là đập tan sự thống
nhất của dân tộc Việt Nam để dễ bề nô dịch.
Mỗi một xứ trong năm xứ của Đông Dương thuộc Pháp(Bắc Kỳ, Trung
Kỳ, Nam Kỳ, Campuchia và Lào) có một viên công sứ người Pháp đứng
đầu và mỗi tỉnh một viên công sứ Pháp. Mọi cơ quan hành chính quan
trọng - an ninh, tài chính, công danh, bưu chính, nông nghiệp, y tế, thương
mại... đều trong tay người Pháp. Viên toàn quyền điều khiển cả Đông
Dương với sự phụ tá của Hội đồng tối cao Đông Dương tập hợp quanh ông
ta các viên Khâm sứ và các Giám đốc người Pháp phụ trách những ngành
quan trọng nhất.
Các cơ quan hành chính Việt Nam chỉ được giữ lại để làm vì, hoặc chỉ
được giao những công việc phụ tá. Hội đồng cơ mật Việt Nam do viên
Khâm sứ Pháp chủ tọa và mỗi viên thượng thư đều có một cố vấn người
