Văn học nghệ thuật
Cách mạng Tháng Tám 1945, đã giải phóng các nhà văn và nghệ sĩ khỏi
môi trường chật hẹp và ngột ngạt dưới chế độ thuộc địa mà họ đã vẫy vùng
hòng thoát ra, đặc biệt từ sau khi đại chiến thế giới lần thứ II nổ ra. Hầu
như tất cả các nhà văn và nghệ sĩ có tên tuổi đều đã rời khỏi thành phố để
tham gia cuộc kháng chiến lần thứ nhất. Chiến đấu, sinh hoạt hàng ngày
gần gũi quần chúng và công tác chính trị, tư tưởng đã dần dần làm biến đổi
hoàn toàn các nghệ sĩ của chế độ cũ trong khi những nhà văn, nghệ sĩ được
đào tạo ngay trong ngọn lửa của cuộc kháng chiến dần dần nổi lên.
Năm 1954, miền Bắc được hoàn toàn giải phóng, việc xây dựng những
cơ sở đầu tiên của chủ nghĩa xã hội đã tạo điều kiện cho đời sống văn hóa
phát triển. Những cuộc triển lãm, những đại hội, liên hoan cũng như các
chuyên san, các nhà xuất bản ngày càng nhiều. Nhà nước Trung ương và
cấp tỉnh đài thọ các đơn vị nghệ thuật, sân khấu, âm nhạc, ca múa, thành
lập những trường nghệ thuật, những cơ quan, những trường quay để phát
triển ngành điện ảnh. Các đội văn nghệ nghiệp dư hình thành ở các xí
nghiệp, các xã, các đơn vị quân đội. Chưa bao giờ người ta được chứng
kiến một cảnh tượng sôi nổi như vậy.
Sự can thiệp của Mỹ và mặc dầu đất nước bị chia cắt, đã không thể bẻ
gẫy được tính thống nhất dân tộc và cách mạng của phong trào nghệ thuật,
các tác phẩm ra đời trong thời kỳ 1954 - 1975, ở miền Bắc cũng như ở các
vùng giải phóng miền Nam, đều từ một nguồn chảy ra. Những luận văn
chính trị, đặc biệt của các nhà lãnh đạo như Hồ Chí Minh, Lê Quẩn, Phạm
Văn Đồng, Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, với văn phong súc tích, ngôn
ngữ tinh tế, đã là những tác phẩm văn học đánh dấu một thời kỳ.
Hiện thực dân tộc và cách mạng, cuộc chiến đấu quyết liệt và anh dũng
của toàn dân chống bọn xâm lược, đặc biệt chống sự can thiệp của Mỹ,
công cuộc lao động xây dựng một xã hội mới, đã là những đề tài chính của
các nhà văn và nghệ sĩ. Thời kỳ của những mộng mơ lãng mạn, của dòng
