của sự chuyển tiếp từ xã hội truyền thống sang xã hội hiện đại. Chúng tôi
đã nói đến những khó khăn để đồng hóa những giá trị Thiên chúa giáo.
Năm 1962, tôi đã đưa ra ý kiến(
): nhiều thế kỷ thấm nhuần Khổng giáo,
chủ yếu mang tính chất duy lý và hướng tư tưởng người ta vào những việc
của cuộc đời, đã chuẩn bị địa bàn cho chủ nghĩa Mác thâm nhập không quá
khó khăn, ngoài ra người ta cũng có thể nghĩ rằng những tư tưởng của Cách
mạng Pháp, nhất là truyền thống Gia-cô-banh, đã được những đầu óc thấm
nhuần Khổng giáo chấp nhận khá dễ dàng và được những người mác-xít,
với lý lẽ xác đáng, coi đó là những tiền đề lịch sử của học thuyết Mác.
Do Đảng Cộng sản đã nắm vai trò lãnh đạo trong cuộc chiến đấu vì nền
độc lập dân tộc, do tính năng động đặc biệt của nó, một điều không thể chối
cãi là chủ nghĩa Mác đã là nhân tố tác động mạnh mẽ nhất đến đời sống
chính trị và văn hóa từ những năm 30. Trong chừng mực nào Đảng sẽ có
thể đảm đương sự lãnh đạo tư tưởng, văn hóa của cả dân tộc? Câu hỏi này
trực tiếp gắn liền với một câu hỏi khác: những cấu trúc xã hội-chính trị nào
sẽ thích hợp với việc thiết lập một nền kinh tế thị trường? Chúng ta đã thấy
ban lãnh đạo hiện nay của Đảng gạt bỏ như thế nào mọi ý kiến về chủ nghĩa
đa nguyên vế tư tưởng và chính trị. Nhưng các câu hỏi không phải vì thế
mà không đặt ra, ngay cả trong trường hợp sự tăng trưởng kinh tế, như
người ta hy vọng sẽ đưa đất nước tiến lên một tình trạng tương đối phồn
vinh. "Chủ nghĩa xã hội Việt Nam'' sẽ có những đặc điểm riêng gì? Hiện
nay, nhân dân Việt Nam không còn phải đối đầu với một cuộc xâm lược
quân sự, nhưng lại phải đối đầu với một nguy cơ thâm hiểm hơn: tự do hóa
kinh tế, việc mở cửa đất nước cho tư bản nước ngoài đã làm nẩy sinh một
thứ "chủ nghĩa tư bản hoang dã'' mà sự phát triển có nguy cơ dẫn đến
những tai họa về sinh thái, làm gay gắt trầm trọng thêm những bất bình
đẳng và tệ nạn xã hội, tội phạm, ma túy. Thứ ''chủ nghĩa tư bản hoang dã''
này huy động những bộ phận quan trọng trong bộ máy Nhà nước phục vụ
cho nó, biến họ thành một tổ chức maphia thực sự, kẻ thù của mọi hình
thức dân chủ, của công bằng xã hội và bảo vệ sinh thái. Liệu nhân dân Việt
Nam, nếu không ngăn cản được sự bùng nổ của thứ chủ nghĩa tư bản hoang
