VIỆT NAM VĂN HỌC SỬ YẾU - Trang 116

Gối bạc
Áo vải thô nặng trịch (t), lạnh làm mền, nực làm gối (t), bốn mùa thay đổi bấy
nhiêu (b)
Khăn lau giắt đỏ lòm (b) , giải làm chiếu, vận làm quần (b), một bộ ăn chơi quá
thú (t)
(Nguyễn Công Trứ - Hàn nho phong vị phú)
Cách bố cục trong bài Đường phú.- Cách sắp đặt các đoạn mạch trong bài
Đường phú cũng tựa như bài thơ;
1) Lung là đoạn mở bài nói bao quát cả ý nghĩa đầu bài.
2) Biện nguyên là đoạn nói nguyên ủy gốc tích cho rõ ý đầu bài;
3) Thích thực là đoạn giải thích rõ ý đầu bài;
4) Phu diễn là đoạn bày tỏ cho rộng ý đâầ bài;
5) Nghị luận là đoạn bàn bạc về ý nghĩa đầu bài;
6) Kết là đoạn thắt lại ý đầu bài.
Trong mỗi đoạn phú hoặc mỗi vần phú (trong các bài phú liên vận thì các câu
hiệp theo một vần họp lại thành một vần phú), thường đặt vài bốn câu tứ tự hoặc
bát tự trước, rồi đến một ít câu song quan, sau đến ít nhiều câu cách cú hoặc gối
hạc. thì dụ: Đoạn “Lung” trong bài phú Khổng tử mộng Chu công của Nguyễn
Nghiễm.
(Tứ Tự) Cơ mầu vận chuyển; -Lòng thực cảm thông.
(song quan) khác thuở điềm xưa Hiên hậu; - Lạ chừng giấc mộng Cao tông.
(Cách cú) Gánh cương thường nhậm lấy một mình, khá khen Phu tử; - Thuở
mộng mị đường bằng có ý, từng thấy Chu công.
Cũng có khi cả bài phú, từ đầu đến cuối, đều đặt những câu 4 chữ; loại này có
thể gọi là lối phú tứ tự (Xem Bài đọc thêm số 2).
4.* Văn tế
Định nghĩa.- Văn tế (chữ nho là tế văn) là một bài văn đọc lúc tế một người chết
để kể tính nết công đức của người ấy và tỏ tấm lòng kính trọng và thương tiếc
của mình.
Các lối văn tế.- Văn tế có thể làm theo nhiều lối;
1) Lối văn xuôi: Thí dụ Văn tế chị của Nguyễn Hữu Chỉnh (Xem Việt văn giáo
khoa thư bậc Cao đẳng tiểu học, tr.66)
2) Lối tán (tán là bài văn vần làm để khen ngợi phẩm hạnh công đức một người)