không suy suyển chút nào mà muôn vật trong vũ trụ cũng bởi đó mà sinh ra cả.
Đạo lại là một giống rất to, mà không có hình thể gì cả. (19) Trông không trông
thấy được, nghe không nghe thấy được, sờ không sờ thấy được, mênh mông, lờ
mờ, dẫu muốn suy diễn đến đâu cũng không xiết được, mà bao giờ các toàn thể
của Đạo vẫn là đơn nhất, nghĩa là chỉ có một mà thôi, chứ không có hai ba nào
cả. Nhân có cái tính đơn nhất ấy mà thành ra có trời đất và muôn vật, nghĩa là
do cái tính đơn nhất của Đạo mà sinh ra âm dương , tức là trời đất, trời đất cùng
với khí sinh ra vạn vật. Với tính đơn nhất ấy thực là linh hoạt. Trời có được cái
tính đơn nhất ấy mới sáng, đất có nó mới vững, thần có nó mới thiêng, muôn vật
có nó mới sinh sản mãi mãi. (22)
Trần Trọng Kim
Đạo giáo
(Nam Phong tạp chí t.XII, số 57 tháng giêng 1923)
4. Lẽ sinh tử theo Trang tử.
Người ta sinh ra ở trong khoảng trời đất này chẳng khác gì cái bóng mặt trời
thoáng qua trước cái khe cửa. Đường sin htử là cái lối đi ra đi vào của vạn vật.
Sự đi lại ấy thật là nhẹ nhàng, dễ dàng, ai ai cũng thế, chứ không ai khác ai. Vì
sự hóa mà sinh, rồi lại vì sự hóa mà tử, vậy thì việc gì mà ta lo, ta buồn. Những
người lấy sự sống chết làm lo làm buồn là người không biết gì, khác nào như
muốn đem cất cai cung của trời, thắt cái túi áo của trời, làm trái với mệnh trời
thì làm sao được. Ta nên để mặc cái cung trời lúc dương lúc trùng, cái túi áo trời
lúc mở lúc xếp, cứ biết rằng cái lẽ sống chết là một lẽ thay đổi, vừa liên tiếp,
vừa thong thả, khi hồn phách ở thì thân mình ở, khi hồn phách đi thì thân mình
đi theo, cũng về cả trong quãng thái hư mà thôi (23)
Sự sống chết là thế thì việc gì mà lo sợ. Chẳng qua mình lo sợ cái mình chưa
biết ra thế nào, chứ biết đâu sự thay đổi của tạo hóa là một sự hay. “Ngày xưa,
người con gái đẹp đất Lệ sang lấy vua nước Tấn, lúc ở nhà đi ra thì kêu khóc.
Đến lúc về ở với vua được đủ mọi điều sung sướng, lúc ấy mới hối sự mình kêu
khóc”. Thế thì biết đâu người chết rồi lại không hối lúc trước mình đã cầu sống.
thường đêm nằm chiêm bao uống rượu thấy sáng dây có sự buồn rầu, hoặc đêm
