Lời bàn
Làm quan mà suốt một đời được vua tin đã là khó, được vua tin mà ủy
thác việc dạy dỗ Hoàng tử thì lại càng khó hơn. Dám nói con vua là vô lễ
để dạy theo cách dạy những kẻ vô lễ, Nguyễn Đăng Tuân quả là khí khái và
dũng cảm hơn người.
Phàm là người, ai chẳng thích có tiền tài và địa vị. Nguyễn Đăng Tuân
một đời làm quan cũng là để thỏa nỗi ham muôn bình thường đó thôi.
Nhưng, khác với nhiều người, Nguyễn Đăng Tuân chỉ nhận những gì mình
đáng nhận, kiên quyết chối từ tất cả những gì mình không đáng được nhận.
Việc ấy, quả là rất khó làm, các vị quan xưa lại càng khó làm hơn nữa, bởi
thế, sử mới chép chuyện này.
Làm thầy các vị Hoàng tử, miệng từng nói bao lời tốt đẹp giữa hoàng
cung, việc ấy có tài và được vua tin mà trao chức là có thể làm được.
Nhưng, xử sự như Nguyễn Đăng Tuân đã xử sự, phải thực sự là người có
đức lớn mới có thể xử sự được.
