NKT) có ý muốn thương lượng. Vua sai (Trần) Đình Túc lãnh chức Tổng
đốc Hà Nội, cùng với quan Tuần phủ mới (của Hà Nội) là Nguyễn Trọng
Hợp và quan án sát là Trương Gia Hội đi thương lượng, bàn định sao đó để
lấy lại được thành trì. (Trần) Đình Túc tâu: -Ở cõi phía Đông này, người Âu
lan tràn đến đâu phải chỉ có một nước, cho nên, rõ ràng không thể lấy sức
mà chống lại được. Nay, xin được chuyển thế cuộc: tất cả quan binh nhất
loạt vừa mới phái tới hãy tạm đình chỉ và cho họ lưu lại ở đâu đó, thần sẽ
xin cùng với các quan cộng sự đi ngay Hà Nội để thương lượng.
Vua y cho”.
Lời bàn
Kể ra, cuộc đời Trần Đình Túc cũng còn khá nhiều sự kiện lớn khác nữa,
nhung xét về tiết tháo của người làm quan khi vận nước lâm nguy, chừng
ấy cũng đã quá đủ để phán quyết rồi.
Lúc quân Pháp chưa sang, Vua lo lắng và hoang mang nên một sai người
đón Trần Đình Túc về để hỏi. Tiếc thay, chưa có giặc mà Trần Đình Túc đã
lo … tính chước bỏ chạy rồi. Cái kế thanh dã mà Trần Đình Túc nói đến,
thoạt nghe thì cứ tưởng là ông kế thừa được kinh nghiệm của tổ tiên, nhưng
thực sự thì ngược lại. Bấy giờ chưa biết thực dân Pháp sẽ đánh ở đâu trước,
chưa biết đất nào sẽ là chiến trường, làm sao lại có thể tính kế thanh dã
được đã chứ. Chẳng lẽ nhất loạt khiến cả nước … trốn! Lạ thay!
Giặc tìm cơ hội để đánh úp và thực sự đã đánh úp, vậy mà Trần Đình
Túc lại xin triều đình phải lui binh để thương lượng. Ngây thơ đến thế là
cùng. Trước đó sáu năm, cuộc thương lượng ở Nam Kì đã thất bại. Trước
đó sáu năm, Phan Thanh Giản đã phải mượn chén độc dược để tự giải thoát
khỏi những bi kịch đang vò xé tâm can ông. Tất cả, lẽ đâu Trần Đình Túc
chẳng rõ.
Nhưng, riêng trách mình ông mà được chăng? Cạnh ông, bao bậc đồng
liêu cũng yếu bóng vía và chung nếp nghĩ. Trên ông, Nhà vua cũng nào có
dũng khí gì đâu. Đọc sử thời này, hậu sinh chỉ còn biết lắc đầu ngao ngán.
Vâng, đành phải nói vậy: Thương hại thay, Trần Đình Túc!
